doener bij uitnemendheid, den Mahajogi of grooten. bedelaar te
zien?HMocht iemand het echter, ook na deze opmerkingen, vreemd
blijven vinden, dat deze voorstelling op Java zoo bepaaldelijk
de overhand erlangde, dan zij de volgende gissing van den
heer Leemans aan zijne overweging aanbevolen, dat wellioht de
eerste landverhuizers die den dienst van Siwa van het vaste land
van Indie naar den Archipel overbrachten, op die eilandenwereld
een algemeen vereerden god vonden dien de inboorlingen zieh
voorstelden en misschien op ruwe wjjze afbeeldden als een be-
jaarden man, gewapend met een driepuntige speer, welke laatste
meer bijzonder aanleiding gaf om hem met den god der vreem-
delingen te vereenzelvigen.
Deze gissing brengt ons als van zelve eene geheimzinnige gestalte
voor den geest, aan welker verklaring Wilhelm von Humboldt
en Lassen veel moeite en scherpzinnigheid besteed hebben ;
ik bedoel die van Sangjhang Goeroe of Batärä Goeroe (de god-
delijke, de vereerenswaardige leermeester), die aan genoemde schrij-
vers alleen bekend was uit de mythologische geschriften der Java-
nen, de Kändä en Manik-mäjä 2) , en uit de door Raffles gegeven,
maar geen vertrouwen verdienende verklaring van de groote inscrip-
tie die thans op Minto-house in Schotland bewaard wordt3). Zonder
twijfel is Batärä Goeroe eene uit syncretisme geboren, meer
Hindoe-Javaansche dan eigenlijk Hindoesche en tamelijk vlot-
tende en onzekere gestalte, die somtijdsaan Yischnoe en somtijds
aan Boeddha doet denken. Steeds wordt Batärä Goeroe als de
eerste emanatie uit het onzijdige grondwezen, de hoogste per-
soonlijke god en wereldschepper voorgesteld, en hij is dus wat
voor de theistische Boeddhisten Boeddha, voor de Yischnoei'eten
Yischnoe en voor de Siwaieten Siwa was. Maar toch zal hij zieh
ongetwijfeld het best met Siwa laten vergelijken, zoolang men zal
moeten erkennen dat het Siwaisme toch in den grond de gods-
dienst van de groote meerderheid der Hindoe-Javanen was. Van-
*) Zie Beel I , blz. 333 r .; vgl. ald. bl, 419.
*) Vgl. Dl. I , blz. 416 v.
3) Zie hierboven blz. 31.
daar dan ook dat Batärä Goeroe in de nieuw Javaansche be-
werking der Brätä Joedä steeds de plaats inneemt van den Siwa
van ’t oorspronkelijk Kawigedicht, en dat hij er evenals deze
ook de bijnamen Giri-nätä (de Bergvorst) of Batärä-giri (de Berggod)
draagt, overeenkomende met den naam Giriga, die aan Siwa door de
Hindoes gegeven wordt *). Maar zou Siwa als Batärä Goeroe, die
in de literatuur der Hindoe-Javanen zulk eene groote plaats inneemt
, in hunne beeidende kunst niet vertegenwoordigd zijn ?
Dit schijnt mij zoo weinig aannemelijk, dat er omtrent den nauwen
samenhang van den Batärä Goeroe der Javaansche gedichten en
den grooten boeteling der Javaansche beeldhouwers schier geen
twijfel bij mij bestaat.
Doch met deze voorstelling van een leerenden asceet ging eene
andere zjjde van Siwa’s voor zoo velerlei beschouwing vatbare
gestalte voor de Hindoe-Javanen niet verloren. Het meest werd
hij, evenals in Hindostán, vereerd en gehuldigd als de leven-
schenker, waarom hem de., met mächtige teelkracht toegeruste
stier werd gewijd, die onder den naam van Nandi als zijn wa-
hana werd gedacht en vaak zelfs in zijne plaats werd aangeroepen.
Reeds meermalen is ons gebleken dat de Nandi’s op Javaverre
van zeldzaam zijn, doch daar zij tot geene bijzondere vragen
aanleiding gegeven hebben, behoeven wij er niet verder bij stil
te staan. Maar uit dezelfde voorstelling van Siwa is ook de ge-
woonte ontsprongen om kegelvormige steenen of lingga’s voor hem
op te richten, als Symbolen der inannelijke teelkracht. Op gelijke
wijze wordt zijne sakti of gemalin, die onder de namen van
Párwati of Doerga als het vrouwelijke beginsel gedacht wordt
(als de godin der verdelging heet zij Kali, de vrouwelijketijd),
symbolisch voorgesteld door de joni, het teeken der vrouwelijke
ontvangbaarheid.
Het is ons in ons overzicht der monumenten uit den Hindoe-
tijd dikwijls gebleken, dat ook op Java de woestenatuurdienst,
die aan de mannelijke voortbrengingskracht en de vrouwelijke
ontvangbaarheid onder de beeiden van lingga en joni religieuse
l) Cohen Stuart, Brätä Joedä I . 234, 235.
II.