zieh daardoor ook weder een oorlog met Banten op den hals zou
halen. Zij had Speelmans handelingen kunnen verlochenen, want
hij was zijne instructien te bniten gegaan; maar ook dat was een
te besliste maatregel voor hare besluiteloosheid. Zij liet hem dus
vrije hand, maar hond hem aan eene onmogelijke voorwaarde:
voör half November moest hij met het expeditiecorps te Batavia
terugkeeren. Speelman gevoelde zieh gekrenkt en wilde het opperbe-
vel nederleggen. De toestand van Java was, meende hij, van dien aard
dat de Soesoehoenan niets zonder de Compagnie vermocht, dat
het lot van het Mataramsche rijk alleen in hare hand lag, dat
zij door de regeling der verwarde zaken zieh een blijvend overwicht
kon verwerven; maar daartoe was eenige opoffering en
veel tijd noodig. Het slot der onderhandeling was dat Speelman
dringend verzocht werd, zieh met de leiding van den oorlog te
blijven belasten.
Inderdaad hadden gedurende de lange weifeling der Eegeering
de zaken van den Soesoehoenan weder een ongunstige wending
genomen. Terwijl Speelman zieh door gebrek aan middelen had
genoodzaakt gezien, het plan om eene afdeeling troepen naar
Mataram te doen oprukben, tot gelegener tijd uit te stellen,
had Pangeran Poeger met zijne volgelingen bezit genomen van
hetgeen nog van den kraton te Mataram door de naar Kediri
teruggekeerde opstandelingen gespaard was, en had zieh daar tot
Soesoehoenan laten uitroepen. De gezanten van Amangkoe-Rat had
hij met onheusch bescheid teruggezonden, en aan Speelman had hij
doen weten dat hij het contract van zijn vader met de Compagnie
zou onderhouden, maar dan ook verwachtte dat deze den eenen
broeder niet ten koste van den anderen verheffen zou. Ergernog
was het bericht van de vorderingen op nieuw door Troena Djaja
gemaakt. De hoofden door Speelman te Soerabaja gesteld, hadden
zieh zonder slag of stoot aan zijne benden overgegeven. Gresik,
Giri, Sidajoe, Toeban waren in de macht der opstandelingen
teruggekeerd; ook Pati, Djewana, Koedoes, Grobogan waren op
nieuw door hen bezet, en zelfs Rembang werd door hen bedreigd.
De Soesoehoenan, die slechts aan zijn vermaak dacht, moest
van Speelman bittere verwijten hooren over zijne werkeloosheid
en de onbekwaamheid der personen aan wie hij zijn vertrouwen
geschonken had. De Admiraal betuigde dat de Compagnie het moede
was om altijd te herstellen wat door de zorgeloosheid van den
Vorst en zijne dienaren werd bedorven, en verklaarde geen enkel
man meer te hunnen behoeve te zullen uitzenden, zoo zij niet
zelven de handen uit de mouw staken.
Deze woorden bleven niet geheel zonder nitwerking. De beide
Groot-Gouverneurs Mertä Poerä en Mertä Läjä töonden zieh be-
reid om tegen den vijand op te rukken. De eerste verliet Djapara
aan het hoofd eener Javaansche krijgsmacht den 19den Nov. 1677 ;
hij had gezworen dat hij, zoo hij geslagen werd, niet levend
zou terugkeeren, en gaf werkelijk bewijzen van moed en trouw.
In körten tijd herwon hij Koedoes, Pati en Djewana, en de
pogingen van Raden Kadjoran om hem tot afval te bewegen,
beantwoordde hij door zijne zendelingen te laten van kant maken.
Inmiddels was ook Mertä Läjä te veld getogen, terwijl een derde
Javaansche afdeeling, aangevoerd door Toemenggoeng Soeränätä,
het vijandelijk leger dat bij Grobogan stond, in het oog hield.
Aan ieder dezer korpsen had Speelman een detachement Compa-
gnie’s troepen toegevoegd, en zij hadden in last zieh teDjepon ')
te vereenigen, vanwaar Speelman, als de regentijd voorbij enhij
door versehe troepen versterkt zou zijn, een aanval hetzij op
Kediri, hetzij op Mataram wilde ondernemen. Werkelijk werd
Djepon bezet en tegelijk kwam van den Oosthoek de verbindende
tijding dat de vijandelijkheden tusschen de Makassaren en Madoe-
reezen, een tijd lang geschorst ten gevolge van den dood der vrouw
die tot den twist aanleiding had gegeven J) , op nieuw en feiler
dan ooit waren uitgebroken, omdat Kraeng Galesoeng zijn schoonva-
der verdacht hield van aan zijne dochter en haar kind, welk laatste,
aan het Makassaarsche hoofd teruggegeven, ook kort daarna
gestorven was,- vergift te hebben toegediend 3). Die oneenigheden
Speelman bij de Jonge, VII 183, schrijft Sjepan, en het is niet geheel duidelijk
welke plaats hij daarmede bedoelt. Men zou aan Djapan, zooals oudtijds het tegen -
woordige Mädj&kertä genoemd werd, of aan Djipang (zie boven, blz. 252) kunnen
denken, maar. in den samenhang des verhaals past het best Djepon, thans eene districts-
hoofdplaats, bijna vier palen ten O. van Blora.
2) Zie blz. 362. 3) Speelman bij de Jonge, VII. 169, 181.