verbetering dier goederen te doen, daar hij niet zeker was er
immer vruchten van te zullen trekben. Daendels liet dus door
den Directeur-Generaal van IJsseldijk aan de Hooge Regeering
het voorstel doen, om hem Buitenzorg in vollen eigendom over
te laten tegen den eenmaal daarvoor betaalden prijs, en daar-
entegen Weltevreden voor ’s Gouvernements rebening te nemen.
Dit voorstel werd aangenomen. Weltevreden werd daarop, behalve
het huis en den tuin, die voor den dienst van het Gouvernement
werden aangehouden, van regeeringswege voor een aan-
zienlijke som verkocht. Buitenzorg, dat alleen met een levering
van 8 ä 10 duizend pikols koffie belast bleef, werd door Daendels
zoozeer verbeterd, dat hij er in slaagde de inkomsten op
60,000 rijksdaalders ’sjaars te brengen. Daarop verkocht hij het
bij gedeelten voor een gezamenlijb bedrag van 860,000 rijbs-
daalders papieren geld. Het paleis zelf met den omliggenden
grond en de meubelen werd voor 400,000 rijksdaalders door het
Gouvernement teruggebocht, en is sedert zijn eigendom geble-
ven en aan de opvolgende Gouverneurs Generaal ter bewoning
afgestaan. Het overige kwam alles in hatden van particulieren
Een der grootste door Daendels bewerkte verbeteringen, de
herschepping van Batavia, zal elders ter sprake komen, en ik
zou hier dus alleen nog van zijne financieele maatregelen te
gewagen hebben, die over het geheel niet de sterke zijde van
zijn bestuur uitmaakten, indien zij op den toestand van Java
en de Javanen van meer blijvenden invloed waren geweest.
Terwijl ik dus de beschouwing der middelen waardoor Daendels
in moeilijke omstandigheden de regeering gaande hield, aan de
schrijvers over de geschiedenis der Nederlanders in Indie over«
laat, moet ik echter nog even terugkomen op de uitbreiding
van het partikulier landbezit, als een zaak die ook voor de
inlandsche bevolking van groot gewicht was. De verkoop van
landerijen bleef niet tot de omstreken van Batavia beperkt, maar
werd ook tot Oost-Java uitgebreid. Behalve eenige grondstukken
rondom Samarang en Soerabaja werden daar zelfs geheele ge-
>) Staat. 2 9 , 35.
westen vervreemd, toen de Chineesche huurders van Basoeki,
Panaroekan en Probolinggo *) voor betrekbelijk kleine sommen
daarvan koopers werden. Probolinggo bracht een millioen rijksdaalders
op, die de kooper aannam in tien halfjaarlijksche ter-
mijnen te betalen. Daar Daendels evenwel het geld terstond
behoefde, gaf hij tot dat bedrag schuldbrieven uit, die zouden
worden afgelost naarmate de afbetaling geschiedde. Dit is de
oorsprong van het bekende Probolinggo-papier s).
De inlijving van Holland bij het Fransche Keizerrijb, die ook
Java tot eene Fransche bezitting mäakte, werd door Daendels,
althans naar het uitwendige te oordeelen, met welgevallen be-
groet en als eene gelukkige gebeurtenis voor Java beschouwd.
Intusschen werd men weldra onderricht dat nu een aanval der
Engelschen niet lang zou uitblijven. Daendels deed al hetmoge-
lijke om het eiland in een staat van krachtigen tegenweer te
brengen, en zijne militaire bebwaamheden gaven recht veel van
zijne maatregelen te verwachten. Maar zeer onverwacht werd hij
aan zijn werkkring onttrokken. De Keizer riep hem terug en
stelde in zijne plaats den Divisie-Generaal Janssens tot Gouver-
neur-Generaal aan, terwijl de Brigade-Generaal Jumel tot be-
velhebber der krijgsmacht werd benoemd. Den 16Jen Mei 1811
gaf Daendels het bestuur aan zijn opvolger over en zes weken
later werd de terugreis door hem aanvaard.
Slechts weinige maanden duurde het bestuur van Generaal
Janssens. Het eindigde den 18den September van hetzelfde jaar,
na eene slappe verdediging, die vooral de onbekwaamheid van
Jumel, de onbruikbaarheid der hulptroepen van de Vorsten en
de ontrouw van den Regent van Bangkalang op Madoera 3)
in het licht stelde, met eene capitulatie, waarbij Java en On-
derhoorigheden aan de Engelschen overgingen. Raffles, een nog
jong ambtenaar in dienst der Britsch-Indische Compagnie, die
zieh veel kennis van den Indischen .Archipel verworven had',
door pogingen tot verstandhouding met de inlandsche vorsten het
■) Zie blz. 523, 524.
*) Zie over den verkoop van landerijen, Staat. 8 2 ¡ Org. St. Fin. no 12, 26a
Vgl. Hageman in T. v. I. T. L. en Vk. V. 238. 3) Zie over hem bla. 525 en 546
I I . 87