der nieuwe leer, waar de sporen zijner werkzaamheid nog in over-
vloed voorhanden wären. De pelgrims die op deze wjjze van de IYde
tot de IXde eeuw den bodem van Indie betraden ' hebben een groot
aantal reisverbalen en beschrijvingen der door hen bezochte landen
uitgegeven. Het oudste tot dus ver uitgegeven verbaal van dien aard
is de Foe-Koee-Ki, of bericht omtrent de Boeddhistische staten,
van Fa Hien, die China in 399 verliet en een dertigtal staten
van Indie bezocbt '). Op zijne terugreis van Ceilon naar China,
die in 414 plaats had, raakte hij door een storm buiten koers
en bereikte hij na drie maanden met zijn schip de kust van een
land, waaraan hij den naam van Je-pho-thi geeft. Alle Sinologen
komen overeen in de meening dat dat eene Chineesche transcrip-
tie is van Jawa-dwipa of Jawa-diw, eene verklaring waarin wij
dus veilig mögen berusten 2). Fa Hien vertoefde eenige maanden
in dat land, alvorens hij gelegenheid vond naar zijn vaderland
terug te keeren. Nogtans zegt hij er niets anders van dan dat
het vele ongeloovigen en Brahmanen bevatte, maar dat de leer
van Boeddha er geheel onbekend was.
Op zieh zieh zelf beschouwd laat het bericht van Fa Ilien
weder in het midden of wij bij Je-pho-thi aan Sumatra of aan
Java te denken hebben. Men zou zelfs kunnen beweren dat het
eerste eiland meer in zijn weg lag; maar als wij bedenken dat
toch het middelpunt der Brahmaansche kolonisatie meer op
Java is te zoeken, en erkennen dat reeds vroeg, althans waar
men zieh nauwkeurig wilde uitdrukken, de naam Jawa-dwipa
meer en meer tot Java werd beperkt, krijgt de waarschijnlijkheid
') Prof. J . Hoffman in Gids 1853. I I 582
s) Het verhaal van Fa Hien is alleen bekend door de vertaling van Abel Remuaat,
onder den titel «Foe Kouc Ki ou relation des Royaumes Bouddhiques* in 1836teParijs
uitgegeven. Prof. Hoffman teekent daaromtrent het volgende aan (bij Sal. Müller,
Bijdrage tot de kennis van Sumatra, bl. 46): »Met welke Chineesche schriftteekens
de naam Je pho. thi oorspronkelijk door den pelgrim Fa Hien is geschreven, staat in
de vertaling niet opgegeven. De teekens voor de oudste Chineesche schrij fwijze van den
naam Java gebezigd , luiden in den mond der Mandarijnen als Sehe po, in den tongval
van bockien als Scha po, en in het Japansch als Zja wa, doch vertegenwoordigen
volgens het Chineesche syllabarium, dat door de Boeddhistische priesters tot de over-
brenging van Sanskrietwoorden gebezigd wordt, de Sanskrietsche lettergrepen tjawa
of tjaba.» Vgl. hiermede Schlegel in T. v. I . T. L. en Vk. Dl. XX, bl. 17 en 30,
die de Chineesche teekens door Che-po teruggeeft.
de overhand dat hij werkelijk Java bezocht heeft. Uit zjjn bericht
met sommigen op te maken, dat toen reeds eene geregelde vaart
van China op Java bestond, gaat niet aan, daar alleen hettoe-
val en niet de verwachting dat hij gelegenheid zou vinden om
vandaar zijn vaderland te bereiken, hem naar de kust van Java
voerde. Meer grond is er wellicht om te meenen, dat de Chineezen
de eerste kennis van Java aan Fa Hien dankten. Yolgens oude
Chineesche berichten had het eerste verkeer van het Chineesche
rijk met Java, toen gemeenlijk Sche-po geheeten, plaats in het
12de der jaren Joeen-kia van de dynastie Soeng, d. i. in 436
onzer jaartelling, maar bepaalde het zieh destijds tot een enkelge-
zantschap, ') terwijl er sedert eeuwen schijnen te zijn voorbij gegaan,
alvorens nieuwe betrekkingen met dat eiland werden aangeknoopt.
Het bericht van Fa Hien zou waarschijnlijk uitvoeriger zijn
uitgevallen, indien hij geloofsgenooten op Java ontmoet had; maar
hoe kort ook, blijft het zeer merkwaardig, omdat wij er uitzien
hoe groot reeds in het begin der 5ae eeuw de Brahmaansche
invloed op Java geworden was. Aan den anderen kant zou ik
het gevaarlijk achten in Fa Hien’s verklaring een stellig bewijs
te vinden, dat te zijnen tijde het Boeddhisme nog niet tot Insu-
linde was doorgedrongen. Zijne bloot negatieve getuigenis be-
wijst natuurlijk niet meer, dan dat hem geene sporen van Boeddhisme
zijn voorgekomen 2).
Wij komen thans tot eene getuigenis die, zoo zjj door Prof. Kern
juist is opgevat, weder merkwaardige punten van vergelijking met
die van Ptolemaeus oplevert. In het sterrekundig leerboek van
Arjabhata, die in 476 n. C. geboren werd, wordt gewaggemaakt
van Jawa-koti, d. i. „de puntvan Java.“ „Als de zon opkomt op Ceilon“,
zegt Arjabhata, „is het zonsondergang in de stad der gelukza-
ligen, middag aan de punt van Java, en middernacht in het
land der Romeinen.“ Ik zal hier niet uitweiden over de geheel
*) Hoffman bij Sal. Müller t . a. p. 44. 45. Schlegel t . a. p. bl. 16: »Ten
tijde der periode Youen-kia (424—454) der Soung-dynastie hebben zij het eerst betrekkingen
met China aangeknoopt. Daarna hebben die opgehouden tot in de jaren
Choun-hoa (990—995) der Soung-dynastie«, enz.
2) Op het gewicht van Fa Hiens mededeelingen werd het Nederlaudsch publick het
eerst opmerkzaam gemaakt door v. Hoevell, T. v. N . I* I I I . 2. 307.