niet spoedig door het kappen zijner kabels gered had *). Wat
de oorzaab is geweest dat de vriendschap der Javanen van
Gresik zoo plotseling in bittere vijandschap verkeerde, is moeilijk
te gissen. Misschien waren zjj tegen de Portugeezen opgezet door
den verdreven Sultan van Malakka, die destijds op Bintan was
gevestigd, en juist op dat tijdstip groote voordeelen in den strijd
tegen de Portugeezen behaald had, waardoor wellicht de hoop
bij hem was verlevendigd hen uit den Archipel te verdrijven en
zijn rijk te heroveren, zoo hij alle Mohammedaansche vorsten
kon opwekken hunne krachten tegen hen te vereenigen 2). Dit
vermoeden ontvangt eenige bevestiging door hetgeen wij lezen
omtrent de vernieling van vele Javaansche schepen op de kust
van Pahang door Martim Affonso de Sousa, toen hij in 1526 den
vorst van dat rijk voor zijne samenspanning met den Sultan van
Bintan ging straffen 3).
Het is gemabkelijk te begrijpen dat de vijandige gezindheid
der bevolking de Portugeezen van het bezoeken der Oost-Javaansche
havens afschrikte. Alleen Panaroekan, waar wij in 1526 Antonio
de Brito en Joaö de Moreno vinden, waar zieh in 1528 Dom
Garcia Enriquez op zijne reis van Banda naar Malakka van
levensmiddelen voorzag, en vanwaar omstreeks denzelfden tijd
gezanten naar Malakka togen om een traktaat van vriendschap
met de Portugeezen te sluiten, maakt daarop eene uitzondering; 4)
doch die ons niet bevreemden kan wanneer wij bedenken, dat
dit gewest vermoedelijk nog altijd in handen der SiwaYeten was.
De Portugeezen zöchten voor de gestoorde betrekkingen tot het
eigenlijke Java eene schadeloosstelling in de onderhandelingen die zij
juist omstreeks dezen tijd met West-Java äanknoopten. Evenals de
Barbosa verkeerden zij ook toen nog in de meening dat West-
J) De Barros, Dec. [ I I , 1. V III, c. 8.
De Barros, Dec. I I I , liv. V , c. 4 , liv. V I I I , c. 6 en 7.
3) De Barros, Dec. I I I , lirro X , c. 2. Evenwel maakt deze schrijver daarbij van
Javaansche schepen geen gewag; doch de aangehaalde bijzonderheid wordt vermeld door Ha-
geman, Ind. Arch. I I . 1 . 389 (waar P a d a n g een drukfont is voor P a h a n g ) , en door
de Jonge, Opkomst v. h. Ned. gezag in O. I . I I . 122, zonder dat hlijkt aan welke
bron zij is ontleend.
4) De Barros, Dec. IV , liv. I , c. 14 en 17.
Java of Soenda een geheel van Java afgezonderd eiland was.
Het is nog als zoodanig beschreven en in kaart gebracht in de in
1615 door Levanha uitgegeven vierde decade van de Barros.
„Yan het land van Java“ , dus lezen wij daar, „maken wij twee
eilanden, het eene voor het andere.. . . De Javanen zelven echter
maken er geen twee van, maar slechts een, gelijk in lengte aan
die tw ee .. . . Op ongeveer een derde van die lengte in het westelijk
deel ligt Soenda, waarover wij te handelen hebben, welk gewest
de inboorlingen houden voor een eiland van Java afgezonderd
door eene aan onze zeevaarders slechts weinig bekende rivier,
die zij de 'Chiamo of Chenano [Tji Manoek ?] noemen.. . . Aan die
mindere bekendheid is het toe te schrijven, dat onze zeevaarders
Soenda en Java tot een eenig eiland maken.“ Men ziet de schrjjver
is gedurig met zieh zelven in tegenspraak; zijne kaart stelt de
Chiamo duidelijk als eene zeeengte voor, maar in den tekst
noemt hij haar een r i v i e r , ofschoon zij de scheiding tusschen
twee eilanden heet uit te maken. Yan dit land Soenda wordt
ons verder bericht, dat het in het binnenland meer met bergen
bedekt is dan het eigenlijke Java, en dat het dit volgens de
inboorlingen verre in vruchtbaarheid overtreft. Ten tijde dat dit
rijk bet eerst door de Portugeezen bezocht werd, d. i. in 1521,
telde het zes voorname zeehavens, die door de namen Chiamo,
Xacatara of Caravam, Tangäram, Cheguide, Pondang en Bantam
worden aangeduid. Zonder dat ik hier in een onderzoek
naar deze verminkte namen treden wil, merk ik alleen op dat
de bekende plaatsen Djakarta (bij onze Nederlandsche schrijvers
Jakatra), Tangeran en Banten hier gemabkelijk te herkennen zijn.
In deze havens werd, volgens den schrijver, uitgebreide handel
gedreven met Java, Sumatra en Malakka; maar de voomaamste
stad in dat rijk was het meer binnenwaarts in het gebergte gelegen
Dajo, waaraan eene bevolking van wel 50,000 zielen wordt
toegekend. Wie zieh verwonderen mocht dat de naam dezer groote
stad van elders niet bekend is , zal wellicht met mjj geneigd zjjn in
dit Dajo eenvoudig het gewone Soendasche woord voor s ta d ,
namelijb d a ju h , te herkennen. Men zal dan ook moeten toegeven
dat met dit Dajo niet wel eene andere stad kan bedoeld zijn