de uitvoering van dat besluit in te roepen. De Regeering kon
niet ontkennen dat het verzoek in overeenstemming metde con-
tracten was, maar zij was siecht van schepen en manschappen
voorzien, had steeds, wanneer het op oorlogen aankwam, bij de
Bewindhebbers meer weerzin dan steun gevonden, en haar hoofd
de Gouverneur-Generaal van Swol, was, zooals Yalentijn zegt,
geen oorlogsman *). Zij bood dus aanvankelijk slechts bare be-
middeling aan, en zond te dien einde Gobius naar Kartasoera.
Doch inmiddels wierpen de oproerige hoofden het masker af, ver-
woestten Gresik, Sidajoe en Toeban, sloten de Nederlandsche
bezetting te Soerabaja in het fort op, zöchten hulp in Balamba-
ngan en op Bali, trachtten Banten mede in den opstand te wik-
kelen, maakten de zee onveilig, stremden den afvoer van rijstnaar
Batavia, en bedreigden de regenten van Soemenep en Pamakasan,
die als vazallen der Compagnie over Oost-Madoera bewind voer-
den. Het was nu niet mogelijk voor de Compagnie zieh langer
van een werkzaam aandeel aan den krijg te onthouden. Zij haastte
zieh düs Gobius met eenig krijgsvolk naar Soerabaja te zenden.
Terwijl zijne legermacht werd ingescheept vernam men dat Tjakra-
ning-Rat van Sampang, ongeduldig om den krijg tegen Oost-Madoera
te beginnen, de komst der hem beloofde Balineesche hulpben-
den niet had afgewacht, maar bij de poging om zijne vijanden
te overrompelen, jammerlijk had schipbreuk geleden, dewijl ook
de hoofden van Sampang, onder aanvoering van zijn broeder Soerä
Di-ning-Rat, partjj tegen hem gekozen hadden. De geslagen prins,
na zieh met vrouwen en kinderen in eenige visschersvaartuigen
geborgen te hebben, kwam zieh weldra, om niet in handen zjjner
verbitterde vijanden te vallen, vrjj willig overgeven aan kapitein
de Chavonnes, tweeden bevelhebber der expeditie, die met het
schip Oegstgeest reeds in de Straat van Madoera was gekomen
en daar geankerd lag. De Chavonnes ontving hem wel en liet
hem en zijn zoon, ofschoon hjj hen onder het toezicht van een
schildwacht stelde, de kris behouden; maar toen kort daarop Soerä
De Jonge, V III. CXLI, is over deze gebeurtenis bij zon der kort. Ik heb zijne
mededeelingen zoo goed mogeljjk aangevuld uit Valentijn, IV. I. 205—208, en Hage-
man, Handleiding, I. 183, 185.
Di-ning-Rat, onbewust van de plaats waar zijn broeder zieh op-
hield, mede aan boord van de Oegstgeest verscheen, om met den
Nederlandschen bevelhebber over het herstel van een geregeld
bestuur op Madoera te onderhandelen, had niet zoo ras Tjakra-
ning-Rat’s zoon, die op het halfdek was gezeten, hem opgemerkt,
of hij grijpt, onder den plotselingen indruk dat hij en zijn vader
door de Nederlanders aan hunne vervolgers zullen worden over-
geleverd, naar zijne kris, roept amok en brengt aan een der
officieren eene wonde toe, maar wordt zelf gedood. Tjakra-ning-
Rat, het gerucht vernemende, stormt uit de kajuit naar buiten,
doodt den schildwacht die hem wil tegen houden, en ontmoet
op den scheepstrap den ongelukkigen de Chavonnes. Handgemeen
geworden störten zij te zamen zwaar gewond naar beneden en
geven beide na weinige uren den geest. Doch deze gebeurtenis,
hoe noodlottig ook, besliste tevens den krijg op Madoera, daar
Soerä Di-ning-Rat, door de Compagnie en den Soesoehoenan in
de plaats zijns broeders gesteld, het bestuur over West-Madoera
onder den naam van Tjakra-ning-Rat den vierden aanvaardde en
dadeljjk bereid was mede tegen de rebellen partjj te trekken ').
Gobius zette nu den tocht voort, ging aan land, verjoeg den
vjjand uit Ampel 2) , maar werd bij een uitval uit het fort van
Soerabaja teruggeslagen. Hij besloot nu met verdere krjjgsbedrjjven
te wachten tot het groote leger des Soesoehoenans, dat uit Kartasoera
aanrukte, zou zijn aangekomen. Doch eer zieh dat leger
met de troepen der Compagnie vereenigen kon, werd het geslagen
en droop weder naar Soerakarta af. De Regeering, weinig over
Gobius voldaan, stelde hem Bergman s) ter zjjde, die er in slaagde
in October 1718 de opstandelingen en hunne Balineesche bondl)
Gobius bij de Jonge, IX. 10. Valentijn IV. 1. 208, 209 geeft een geheel ver-
keerde voorstelling van de röl van Tjakra-ning-Rat’s broeder bij deze gebeurtenis. Vgl.
nog het inlandsch verbaal in de Madoereesche babad, T. v. I. T. L. en Vk. XX. 269.
*) Gobius bij de Jonge, IX . 16. Ampel is thans in het noordelijk deel van de stad
Soerabaja begrepen. Vgl. boven bl. 188.
3) Bergman (zie b. v. Zwaardecroon bij de Jonge, IX. 1 9 , 3 2 , 26, 27 enz.) is de
ware naam van den persoon dien Hageman, Handleiding I. 186, Brinkman noemt,
welken naam hij misschien bij gissing had opgemaakt uit de Javaansche schrijfwijze
//Brikman" , waarmede ook Palmer van den Broek in zijne vertaling der Madoereesche
babad, T. v. I . T. L. en Vk. XX. 368, geen raad wist.