In de hier gegeven voorstelling der oude Bantensche geschie-
denis vervallen alle chronologische zwarigheden, en zij berust op
de beste inlandsche bron, een in 1709 door een Bantenschen
prins opgesteld geslachtsregister '), en op de getuigenissen der
eerste Hollandsche reizigers.
Met hetrekking tot den inwendigen toestand van het Bantensche
rijk, op het oogenblik dat de Hederlanders zieh hier vertoonden,
verdient nog opmerking dat, naar de getuigenis onzer landge-
nooten, ook destijds de bekeering tot den Islam nog verre van
algemeen was. Men leest in hunne reisverhalen uitdrukkelijk,
dat de bevolking der binnenlanden nog heidensch was, aan de
zielsverhuizing geloofde en zieh van dierlijk voedsel onthield.
Daarentegen was aan de noordkust de groote.meerderheid, maar
toch ook niet het geheel der bevolking, Mohammedaansch; doch
deze godsdienst, zoo voegen de herichtgevers er bij, had hier
eerst sedert 50 ä 60 jaren ingang gevonden. Merkwaardig is ook
hunne mededeeling dat de heidensche bevolking van Banten,
kort voor hunne komst, versterkt was door eene kolonie, die, ten
gevolge der verdrukking welke de heidenen in Pasoeroean van
hunnen vorst te verduren hadden, vandaar was uitgeweken en
zieh, met toestemming van den Bantenschen vorst, had nedergezet
aan den voet van een grooten berg, Goenoeng besar, en daar
eene stad had gehouwd, die den naam droeg van Soera, waar
zij leefde onder het bestuur van een eigen hoofd 2). Mag men
zieh verlaten op de kaart van Java die bij het reisverhaal in
„Begin en Yoortgang“ is gevoegd, dan zou Soera gelegen hehben
aan den voet van den berg Karang, ongeveer ter plaatse van
het tegenwoordige Pandeglang. Doch die kaart is zoo gebrekkig,
dat geene waarde aan deze aanwijzing mag worden toegekend,
erkent b ij, bl. 225, dat de latere Mobammedaansche verhalers het begin der heer-
scbäppij van Hasanoe’d-din tot te hoogen ouderdom opgevoerd in hem in verband
daarmede een verdubbelden levensdunr toegekend hebben. Er blijft echter tnsschen den
heer Hageman en mij nog een groot verschil; want hij vereenzelvigt Ealetehan met
Hasanoe’d-din (vgl. boven, bl. 240), terwijl ik eerstgemelden als den voorlooper van
laatstgenoemden beschonw.
l) Medegedeeld in T. v. N. I. 1871. I I . 316.
*) Eerste schipvaerd naar O. I. (in Deel I van Begin en Voortgang), bl. 67 v ., 72.
en geen ander gelij ktij dig schrijver maakt, zooveel ikw e e t, van
dit Soera gewag.
Ten westen van Banten lag op het läge land aan de monding
der Tji Liwong, om streeks den aanvang der zeventiende eeuw, eene
vrij belangrijke negerie, verscholen onder het loof van duizenden
kokos- of klapperboomen. Zjj heette destijds Djakarta, waarsebijnlijk
eene samentrekking van Djajakarta, stad der overwinning, maar was
oudtijds, met het onderhoorig gebied, bekend geweest onder den naam
van Soenda Kalapa, omdat er de kokosnoten, door de Soendaneezen
k a 1 a p a genoemd, bij geheele scheepsvrachten werden uitgevoerd ‘).
Dit is het bekende Jakatra onzer oude schrijvers, dat bij de
Portugeezen ook onder den vorm Xacatara voorkomt.
Eene bekende overlevering, die den Soenan Goenoeng Djati,
ongetwijfeld met sterke overdrijving, als den stichter van een
groot rijk voorstelt, dat het geheel der Soendalanden omvatte,
laat hem dit bij zijn dood verdeelen tusschen twee uit echte
vrouwen geboren zonen en een derden zoon bij eene goendik ver-
wekt. De beide eersten erlangden het bewind over Tjeribon en
Banten, dat erfelijk bleef onder hunne nakomelingen. Dederde,
Kali Djatan geheeten, ontving het bestuur over het land tusschen
de Tji Taroem en de Tji Dani of rivier van Tangeran, waar-
over hij het gezag aanvaardde onder den titel van Radja van
Djakarta2). In dit verhaal, zooals het bij Raffles voorkomt, wordt
de oudste zoon, die in Tjeribon opvolgde, Hasan, de tweede, die het
bestuur over Banten kreeg, Baradin genoemd.
Dit bericht verdient ongetwijfeld weinig vertrouwen; zonder
geheel valsch te zijn, geeft het toch aan alles een verkeerde
wending. Ten eerste worden, zoo het schjjnt, de namen der vor-
sten van Banten en Tjeribon onderling verwisseld, ten minste
zoo Hasan dezelfde is als Hasanoe’d-din 3). Dan zagen wij dat
*) Van der Döes bij de Jonge, Opkomst van het Ned. gezag in O. I . I I . 337.
s) Valentijn IV. I . 70; Käthes, I I . 151; de Jonge, Opk. v. h. Ned. gezag in O
I . I I . 159.
3) De verwarring ten opzichte van den naam is zeer groot. Bij Hageman in T. v.
I. T. L. en Vk. XVI. 245, wordt, naar een andere bron, de tweede vorst van Ijeribon
Dipati of Panerabahan Hasan Baribin, en na zijn dood Pasarean genoemd. Maar ook
een Bantensche vorst werd, zooals wij zagen, na zijn dood Pasarean geheeten.
n. is