nages, waaronder die des Konings natuurlijk de prächtigste
was, van tempels yoor de Yereering der goden en Yan enkele
inrichtingen Yoor publiek gebruik, zooals badplaatsen, wacht-
huizen enz. Elke kraton had zijne buitenmuren en poorten, en
daarbinnen zijne gebouwen, tuinen, tempels enz. De geringe
lieden woonden, Yoor zoo ver zij tot het gevolg of het eigen-
dom van de Yorsten behoorden, binnen de omheiningen Yanhun
paleis; de overigen hadden hunne nederige huizen onder het
loof der boomen verscholen, waarom zij echter al mede muren
yan steen of leem hadden getrokken, zoodat de straten niet door
de woningen, maar door die muren beiend waren.“ Deze be-
schrijving berust op de waarneming der overblijfselen en de ver-
gelijking met de inlandsche hoofdsteden yan Java en vooral
met de negerien yan Bali, welk eiland, zooals ik reeds yroeger
opmerkte J) , nog heden ons het beeid vertoont yan het middel-
eeuwsche Java.
Bijna recht ten zuiden, maar op aanmerkelijken afstand, van
Tjandi Pasar ligt, onder het dicht geboomte verscholen, eene
tweede poort, die onder den naam van Badjang Eatoe bekend
i s , en onder de Madjapahitsche overblijfselen wel den günstigsten
indruk maakt. Het is een poort van rooden steen, eerst,
aan weerszijden van een doorgang van omstreeks 4 | voet, een
dertig voet rechtstandig omhoog rijzende, en dan zieh nog omstreeks
even zoo hoog verheilende in een piramidaal dak, dat
uit een zeer samengesteld lijstwerk bestaat. Op de beneden-
ste kroonlijst is aan elke der vier zijden een Banaspati uitge-
houwen, omgeven van rijke ornementen, en iedere volgende
lijst tot aan den top vertoont eene herhaling derzelfde voorstel-
lingen op gedurig kleinere schaal. Door den doorgang, die van
binnen met zwarte steenen bekleed is , voeren een zestal trappen
van trachiet. Aan het benedeneinde van het poortgebouw
zijn breede conterforten aangebracht, aan beide zijden over-
gaande in een langen muur, die zieh in de wildernis van het
woud verliest. Op het linker conterfort is een basrelief gehoui
D. I , bl. 4 .
wen, dat een kampstrijd tusschen twee krijgers schijnt voor te
stellen. Overblijfselen van arabesken zijn hier en daar op de
muren zichtbaar. Het beeldhouwwerk is, zooals wij dit reeds bij
andere monumenten gevonden hebben, niet in levenden steen,
maar in de harde brikken gehouwen.
Er is bijna geen twijfel aan of deze poort is de hoofdingang
van een kraton geweest; de heer van Hoevell merkt o p , dat
thans op Bali de toegangen tot de kratons nog even smal zijn.
De overlevering zegt dat zij den ingang vormde tot een nieu-
wen kraton, dien de vorst van Madjapahit voor zijn opvolger
wilde bouwen, toen de verwoesting van zijn rijk hem daarin
verhinderde, en dat hij toen een vloek heeft uitgesproken over
elk die deze poort zou binnentreden, waarom ook geen Javaan
dit zal wagen. Het geheele kunstwerk heeft veel door den tijd
geleden en is, schoon met stutten geschraagd, een rassen on-
dergang nabij.
Een weinig ten westen van eene lijn die Tjandi Pasar met
Badjang Eatoe zou verbinden, ligt een puinhoop, Sanggar Pa-
malangan genoemd, en uit groote Vierkante trachietblokken be-
staande, waarvan vele met arabesken en mythologische voor-
stellingen bebeiteld zijn. Men heeft van een deel dier blokken
een kunstmatigen heuvel met trappen gevormd, en op den top
het beeid van een boeta of reus opgericht, door de Javanen
Betjä Menak Djinggä genoemd. Het is vijf voet hoog en in
haut-relief gehouwen in een vervaarlijken trachietsteen, die ver-
moedelijk in een muur is bevestigd geweest. Het onderste ge-
deelte is zeer beschadigd, en ook het reusachtige hoofd, dat
een rijk versierden band om het krallende en achterwaarts ge-
streken haar draagt, en door de groote uitpuilende oogen en
vervaarlijke slagtanden een afzichtige uitdrukking heeft, is niet
geheel ongeschonden. Het beeid is omkronkeld door een slang,
wier muil boven de linkerborst den staart vasthoudt, en achter
het beeid schieten gevederde slagpennen uit. De tegenwoordige
Javanen houden dit beeid voor een Eadja van Balambangan,
die eene dochter van den vorst van Madjapahit ten huwelijk
kwam vragen, maar, om zjjne leelijkheid afgewezen, uit spijt