emolumenten en stille winsten. Zoo hadden b. v. de residenten
der Compagnie aan de hoven der beide vorsten bij uitsluiting
de pacht der vogelnestjes, en de winst daarop behaald bij den
verkoop te Batavia deelden zij met den Gouverneur, zonder
eenig voordeel voor de Compagnie. Daar nu de pachtschat aan
de vorsten voldaan zeer matig was en de kosten der inzameling
niet hoog liepen, terwijl daarentegen bij den verkoop hooge
pnjzen werden verkregen, werd het aandeel van den Gouverneur
in de winst op ongeveer f 100,000 ’s jaars begroot ‘). Yan de
Compagnie had hij een gage van f 200 in de maand.
Yan de talrijke landschappen die het Gouvernement der Noord-
oostkust uitmaakten, werden de regentsehappen Samarang, Demak,
Kendal en Kali Woengoe 2) door den Gouverneur persoonlijk
bestuurd. In het Demaksche wordt als een op zieh zelf staand
gebied de negerie Adilangoe vermeld, die onder een geestelijken
Pangeran stond. Tusschen Tjeribon en Kendal lagen längs het
strand de residentien Tagal en Pekalongan, de eerste bestaande
uit de regentsehappen Brebes, Tagal en Pamalang, de andere
uit Wirädesä, Pekalongan en Batang. De beide residentien waren
van elkander gescheiden door het land Oeloe Djami, dat
voor 5000 rijksdaalders in geld en 400 kojans rijst aan den
Kapitein.der Chineezen te Samarang verhuurd was. Oostwaarts
van Demak lagen de residentien Djapara, Djewana en Rembang.
De beide eersten kwamen te zamen overeen met de tegenwoor-
dige residentie Djapara en omvatten de regentsehappen Djapara,
Koedoes, Pati en Djewana, benevens de soms als afzon-
derlijke landschappen genoemde districten Glongong en Tjengkal
Séwoe, thans beide in het regentsehap Pati begrepen. Onder
den resident van Rembang stonden de regentsehappen Rembang,
Lasern en Toeban en eenige afzonderljjk beheerde boschdistricten
en negerien.
Al het verder oostwaarts gelegen land dat aan de Compagnie
behoorde, was bekend onder den naam van „de' Oosthoek“ en
werd bestuurd door een Gezaghebber, die, schoon mede aan
*) Lauts, IV. 187, vgl. met v. Hogendorp, Bericht. 112.
2) Kali Woengoe is thans slechts een district van Kendal.
den Gouverneur van Java ondergeschikt, den voorrang had boven
de residenten en verblijf hield te Soerabaja. Onder den gezaghebber
stond slechts een resident, die van Gresik; Pasoeroean
en Banjoewangi werden kommandementen genoemd, omdat daar
ook het civiele gezag werd uitgeoefend door den kommandant der
militaire bezettingen. De voornaamste regentsehappen van den
Oosthoek waren Sidajoe, Lamongan, Gresik, Soerabaja, Porong,
Banggil, Pasoeroean en Malang. De lotgevallen van dit laatste
gewest, thans het paradijs van Java geacht, verdienen de aan-
dacht, als een bewijs hoe weinig waarde de schoonste streken
van Oost-Java destijds bezaten. Nadat Kgantang en Malang,
vroeger gescheiden *), tot een regentsehap vereenigd waren, werd
de regent in 1794 wegens verregaand plichtverzuim afgezet en
het bestuur voor zes jaren afgestaan aan den regent van Bangg
il, zonder dat eenige opbrengst van hem gevorderd werd 2).
"Wat oostwaarts van Malang en Pasoeroean lag was verdeeld in
West-Balambangan en Oost-Balambangan of Banjoewangi. Tot
West-Balambangan behoorden de landschappen Panaroekan en
Basoeki, grootendeels beantwoordende aan de tegenwoordige
regentsehappen van dien naam, die voor eene jaarlijksche opbrengst
van 10 kojans rijst en een paar duizend rijksdaalders,
later tot 9000 rijksdaalders vermeerderd, aan een Chinees verhuurd
waren. Te Wedi Alit in het tegenwoordige regentsehap
Bondowoso , zette zieh in 1790, met vergunning der Hooge Re-
geering, een Mandareesch opperhoofd neder, kapitein Boeton ge-
naamd, die belangrijke diensten bij het verdrijven der zeeroovers
door den kommandant van Rijk had bewezen. Aan dat hoofd werd
het opzieht over de Vogelnestklippen in dezen omtrek opgedragen,
en toen het hem gelukte in een jaar 252 pond vogelnestjes te
verzamelen, was de Regeering zoo tevreden dat zij hem een
derde der opbrengst schonk, en hem uitnoodigde nogmeerMan-
dareezen tot vestiging in die streken over te halen. Doch kort
daarna geraakte hij in verdenking van sluikerij, waarom een
zekere Pfaff werd afgezonden om hem tot onderzoek naar Pasoex)
Zie boven, bl. 500.
2) Hageman in T. v. I . T. L. en Vk. IX . 275.