Redjä schier geheel had verdrongen; maar de meeste schrijvers
zijn van oordeel dat Nätä Koesoemä door den Rijksbestuurder
was belasterd en ten onrechte bij Daendels in verdenking was
gebracht Tan de rechten van den Kroonprins te helagen *). Het
is genoeg bekend dat Nätä Koesoemä later, onder Raffles, zijn
belang te wel begreep, om zieh niet aan het hoofd te stellen
der partjj die naar goede verstandhouding met de Europeanen
streefde; maar zoo het onbewezen is dat hij de eerzuchtige
hedoelingen die Daendels hem toeschreef, werkelijk heeft gekoes-
terd, het bewijs is evenmin geleverd dat de krachtige hand van
den Maarschalk niet in tijds een weefsel van intrige verscheurd
heeft, waarin zieh een minder energiek landvoogd wellicht zou
hebben laten verstrikken.
Maar hoe wij ook Daendels zienswijze ten opzichte van het
Jogjakartasche hof mögen heoordeelen, zeker is het dat hij
handelde met karakteristieke onstuimigheid, die niet van hardheid
en willekeur is vrij te pleiten. Nadat de Minister aan dat hof, de
heer P. Engelhard, zieh verwijderd had, omdat de Sultan halstarrig
bleef weigeren aan de eischen van den Maarschalk gehoor te
geven, werd aan den President der Hooge Regeering en Minister
aan het Soerakartasche hof van Braam de taak opgedragen om
den Sultan een ultimatum te gaan stellen, terwijl Daendels zelf
aan die vertoogen kracht bijzette, door te Samarang troepen hijeen
te trekken en de bezettingen der forten te versterken. Zesduizend
man rukten van Batavia naar Samarang op, drie duizend man
onder den brigadier Graupp stonden te Soerabaja gereed om den
marsch te aanvaarden, en 6000 man hulptroepen zouden door
Bangkalang en Soemenep op Madoera geleverd worden. Ook de
Soesoehoenan en prins Mangkoe Negärä, of, zooals men hem
destijds noemde, Prang Wadänä, maakten krachtige toebereidselen
om als bondgenooten van het Nederlandsch gezag tegen den
Sultan op te treden. Men beweert echter dat noch de Soesoehoenan
noch de Madoereesche prinsen te vertrouwen waren. Maar
') T. v. N. I. VI. 3. 154—156; Engelhard, Overzigt. 258; Hageman in T. v. I.
T. Ld. en Vk. V. 268; v. Kämpen, Nederl. boiten Europa I I I . 486; Meinsma I I . 36.
Aan de andere zijde staat Lauts V. 342.
hoe dit zij, dit vertoon van macht miste zijn uitwerking op den
Sultan niet, en toen van Braam te Jogjakarta verscheen met een
brief van den Maarschalk, den 3<kn n ov. 1810 te Batavia geschre-
ven, waarin de intriges van Nàta Koesoemä, Nàta Di-ning-Rat,
Raden Rangga en de Ratoe Kentjänä W oelan volgens zijne op-
vatting werden uiteengezet, en krachtige bedreigingen werden
geuit, ingeval daaraan niet spoedig een einde werd gemaakt,
en vervolgens dezelfde Commissaris op den 12«5“ November in een
plechtig gehoor in den kraton op hoogen toon de eischen stelde,
dat de Raden Ränggä zou worden uitgeleverd, Danoe Redjä in
rang en gezag zou worden hersteld, al de schuldigen aan de
rooverjjen en pogingen om tot desertie te verleiden in handen
der Nederlanders zouden gesteld, vergoeding voor brand en roof
in Demak uitgekeerd, en het vastgestelde ceremonieel, waartegen
de Sultan op nieuw in verzet was gekomen, gaaf en zonder
voorbehoud zou aangenomen worden, zag men een plotselinge ver-
andering aan het Jogjakartasche hof plaats grijpen. Na een overleg
met den Kroonprins, besloot.de Sultan aan al de eischen van den
Maarschalk toe te geven, en daar het nu scheen dat de goede verstandhouding
hersteld was, keerde van Braam den 15d™ November
naar Soerakarta terug.
Het bleek echter weldra dat de Sultan òf niet gezind òf niet
bij machte was aan al de eischen van Daendels te voldoen. De
Raden Ränggä, die aangenomen had zieh den 26sten November
naar Buitenzorg te begeven om zieh in handen van den Maarschalk
te stellen, verwijderde zieh in den avond vàn den 20sten
heimelijk van het Hof en begaf zieh naar zjjne regentschappen,
terwijl hij in achtergelaten brieven aan de Toemenggoengs Nätä
Di-ning-Rat en Soema Di-ning-Rat kennis gaf van zijn voornemen
om aan de Europeanen en het hof van Soerakarta den oorlog
aan te doen, en hen uitnoodigde den Sultan daarvan te onder-
richten en zijne ondersteuning in te roepen. En kort daarna gaf
de Radòn openlijk blijk van zijne vijandige gezindheid, daar hij
onderscheiden op den weg naar Madioen liggende Soerakartasche
dessa’s plunderde en verbrandde, proclamaties uitvaardigde waarbij
hij alle Javanen en Chineezen opriep om met hem gemeene zaak