Dat wij ons intusschen in het zuiden van Kadoe op den klas-
sieken grond van het Javaansch Boeddhisme bevinden, bewijst
nog een ander monument van groote schoonheid, onder den
naam van Tjandi l\iondoet of Moendoet bekend 1). Deze tempel
ligt aan den linkeroever van de Ella, even boven hare vereeni-
ging met de Prägä, en op ruim 1 i paal afstands van Bärä Boedoer.
Eerst in 1834 is deze tempel door den resident Hartmann
opgedolven uit het zand en de asch waaronder hem eene uit-
barsting van den Merapi, waarvan de tijd onbekend is , hadbe-
dolven. Even als Bärä Boedoer is ook deze tempel gebouwd uit
groote teerlingvormige steenen van eene zeer poreuse trachiet-
lava. De vorm van het gehouw was achtzijdig met vier inspringende
hoeken, met een aan alle zij den uitspringend benedendeel,
zoodat het eenige voeten boven den grond als door een terras
werd omloopen, en met een koepelvormig dak met piramidale spits ,
die zieh tot eene hoogte van 60 ä 70 voet verhief. Het was
versierd met fraai bewerkte nissen, voor beeiden bestemd, uit-
springende kroonlijsten, arabesken en kasementen met basreliefs be-
beiteld. Om het geheel liep een ander, met behouwen steenen belegd
en door een ringmuur omgeven terras, waartoe aan de westzijde een
trap den toegang haande, en aan dien trap sloot zieh een andere
van 14 treden, waarlangs men naar het tweede terras opklom.
Juist over dezen trap was de ingang tot de inwendige ruimte,
die geen ander lieht ontving dan door de nauwe deur. Die
ruimte was vierkant, negen schreden lang en breed, maar ging
ter halver hoogte in een piramidaalvormig gewelf over, waarvan
elke hoogere steen voorbij den lageren uitsprong, op de wijze
der poortgewelven van Bärä Boedoer. Aan de wanden waren zes
nissen, met bloemwerk versierd, en waarin men bij de ontgral)
Zie over dezen tempel T. v. N. I . Jg. I . 2. 70 en 398 ; J g . VI. Z. 858 ; Jg. 1850.
IT. 225; alsmede het plaatwerk Javasche Oudheden, in 1852—56 in 3 aflev. uitgege-
ven door C. W. Mieling te ’s Gravenhage. Dit laatste werk bevat eene fraaie afbeelding
der kamer, met de drie zieh daarin bevindende kolossale beeiden. Van het gebouw
zelf is tot dusver geene afbeelding uitgegeven; het wäre te wen sehen dat het middel
gevonden werd om de nauwkeurige teekeningen die de heer Wilsen er van vervaardigd
heeft (zie Leemans Boro-Boedoer. 3) het licht te doen zien. De voorhanden beschrij-
vingen zijn zoo onduidelijk dat ik lang niet zeker ben ze goed te verstaan.
ving wel zes losse lotuskussens vond, maar geen spoor van de
beeiden waarvoor ze ongetwijfeld bestemd zijn geweest. Doch
de drie groote beeiden aan den achterwand zijn schier onge-
schonden bewaard gebleven. Hier waren nameljjk links en rechts
twee hooge steenen voetstukken aangebracht, met fraai versierde
zetels, eenigszins op antieke stoelen gelijkende, en met den
stoel en het voetstuk uit denzelfden steen gehouwen zaten daarop
acht voet hooge beeiden, met vrouwelijke en zachte gelaatstrek-
ken, en met ringen om armen en enkels en hooge tiara’s uit-
gedost. Tusschen die beiden stond een nog kolossaler, veertien
voet hoog, met neerhangende heenen zittend, met den zetel uit
een stuk gehouwen en geheel naakt Boeddha-beeld. Ook bij dit
beeid zijn de gelaatstrekken zacht en vrouwelijk; de gesloten
oogen en aan elkander gebrachte handen schijnen diep nadenken
uit te drukken. De geheele groep sehijnt eene hulde aan Boed-
dha door twee tot een hoogen trap van heiligheid opgeklommen
vereerders te veraanschouwelijken. Daar de ingang veel te klein
is om deze kolossale beeiden te kunnen doorlaten, moet de geheele
tempel om de beeiden heen zijn gebouwd.
Er valt niet aan te twijfelen of de stichting van Tjandi
Moendoet behoort tot ongeveer hetzelfde tijdvak als die van
Barä Boedoer, maar bij beide tempels ontbreekt het ons vol-
strekt aan alle aanwijzing die tot bepaling van dit tijdvak
kan leiden, tenzij voor zoo ver wij iets uit het karakter der
gebouwen zelven kunnen afleiden. Even als ten aanzien der stad
op het Dieng-plateau, zwijgt de overlevering ook geheel over
deze tempels, en inscriptien met jaartallen worden hier gemist.
Twee zaken staan echter vast. Vooreerst dat de stichting van
zulke grootsche monumenten verre de krachten van bjjzondere
personen te hoven ging, en wij dus verplicht zijn om aan te
nemen dat vorsten van Boeddhistische belijdenis, hetzij onaf-
hankelijk, hetzij als vazallen van een anderen vorst, op Midden-
Java hebben geheerscht. Ten andere dat de voortreffelijkheid
der kunstwerken op betrekkelijk hoogen ouderdom wijst, daar
men sehijnt te mögen aannemen dat de Hindoe-kunst op Java
hooger stond, naarmate zij minder ver van hären oorsprongver