king met de Compagnie weder afgesneden en met Soerapati eene
overeenkomst getroffen over de grenzen van zijn en Balambangans
gebied. Eindelijk werd ook de jongste prins in 1697 door een
der regenten van Bali weder uit zijn rijk gezet, en van nu af
kon Balambangan, door een Balischen Goesti bestuurd, schier
als een wipgewest van Soerapati beschouwd worden *).
Eene groote reden van mistrouwen tegen den Soesoehoenan
was daarin gelegen, dat hij, bjj al zijne aanzoeken om hulp tegen
Soerapati, nooit repte van afdoening zijner schuld of ernstige
pogingen aanwendde om tot regeling der hangende quaestien te
geräken. In October 1697 echter kwam eindelijk een talrjjk ge-
zantschap naar Batavia om over de schuld in onderhandeling te
treden. De Gouverneur-Generaal van Outhoorn liet daarvan een
zeer nauwkeurige rekening opmaken, waarbij eenige reeds be-
taalde kleine sommen en de inkomsten uit Samarang verkregen
zorgvuldig van het bedrag werden afgetrokken. De gezanten zullen
er wel niet veel anders van begrepen hebben, dan dat de Compagnie
naar hare rekening, behalve 3000 kojans rijst, 1,200,000
rijksdaalders voor oploopende schuld en kosten van het tot 1686
te Kartasoera aangehouden garnizoen, en nog een restant van
165,071 rijksdaalders voor de oorlogskosten te vorderen had. De
brief aan den Soesoehoenan namens de Hooge Regeering bij deze
rekening gevoegd, hield hem ernstig zijn zondenregister voor en
wees hem aan hoezeer zijne daden steeds in strijd waren geweest
met zijne beloften en verbintenissen.
Het eindcijfer der rekening wekte te Eartasoera groote ontstel-
tenis; na eenig beraad werd echter eene regeling voorgesteld, die
vrij bevredigend was, behalve dat van de hoofdzaak, de 1,200,000
rijksdaalders, met geen woord werd gerept. De Compagnie nam
aan wat zij krijgen kon, en was zelfs niet ongeneigd hare verdere
vorderingen, op den voet van de overeenkomst met Banten van
1684 2) , alleen als een middel te gebruiken om haar monopolie te
verzekeren. De Soesoehoenan en zijn rijksbestuurder waren niet on-
handelbaar, maar ongelukkig bleek dat de afgeleefde vorst allen
') Van Outhoorn bij de Jonge, V III . 68, 7 5 , 79, 83, enz.
s) Zie boven, blz. 402. - . ,
invloed had verloren. Adipati Anom had reeds maatregelen ge-
nomen om zieh, met toestemming der rijksgrooten, in de plaats
zijns vaders te stellen, maar velen, ofschoon zij hem niet open-
lijk durfden weerstreven, achtten hem geheel ongeschikt voor de
regeering, zoowel om zijne woeste geaardheid en verachting der
adat, als omdat hij kreupel was ‘). Sommigen hadden voor de op-
volging het oog op den jongsten zoon van Adipati Anom geves-
tigd. Maar vooral meende men dat Pangeran Poeger, de broeder
des Soesoehoenans, die hem vroeger zoolang weerstaan had, ook
nn weder heerschzuchtige plannen koesterde en öf den troon aan
Adipati Anom betwisten öf zieh althans van een deel des rijks
meester maken zou. Zoo was de stand van zaken, toen in 1703
eerst de rijksbestuurder stierf en , eenige maanden later, den 3den
November, Soesoehoenan Amangkoe-Rat overleed, na op zijn
sterfbed Adipati Anom als zijn opvolger te hebben aangewezen.
Ook deze vorst voerde den naam van Amangkoe-Rat, maar wordt
gewoonlijk Mangkoe-Rat Mas of Soenan Mas genoemd. Den
3den December gaf hij bij een brief van zijne troonsbeklimming te
Batavia kennis, maar zonder van eenige bekrachtiging der con-
tracten of regeling der hangende quaestien te gewagen. Er bestond
bij de Hooge Regeering weinig genegenheid om de regeering in
handen te laten van den bondgenoot van Soerapati en den bitteren
vijand der Compagnie; en weihaast bleek het dat ook te Kartasoera
het verzet tegen den nieuwen vorst reeds was uitgebroken.
Aan Soenan Mas kleefden in hooge mate de erfelijke smetten
van zijn huis: bloeddorst en wulpschheid. Nog bij het leven
van zijn vader had hij eene zijner vrouwen, de dochter vanzjjn
oom Poeger, verstooten. De prinses troostte zieh door een minnehandel
met zekeren Soekrä, een zoon van den rijksbestuurder 2)
en een jongeling van groote schoonheid. Toen dit ontdekt werd
ontstak de Soesoehoenan in groote woede. Pangeran Poeger,
i) Het recht van den Islam kent allerlei bepalingen omtrent moreele en lichamelijke
gebreken die aan de aanvaarding of het behoud der souvereiniteit in den weg staan;
maar over de meeste bestaat groot verschil van gevoelen. Mawerdi, ed. Enger, p. 25. vv.
3) Volgens Hageman, Handleiding I . 170, was hij slechts de pleegzoon van den
rijksbestuurder, maar een zoon van de Ratoe Klinting Koening, zuster des Soesoehoenans,
bij Troenä Djäjä.