■waren dan die van Mas Said en men meer vertrouwen in zijne
oprechtheid stelde, kwam allengs bij den Gouverneur het plan
tot rijpheid om Mangkoe Boemi op onze zijde te brengen en
dan, in verbond met hem, Mas Said tot onderwerping te dwingen.
Hij dacht er echter niet aan van de Compagnie zelve eenige opof-
fering van verkregen rechten en voordeelen te vergen. De Soesoe-
hoenan, door ons zelven gekroond en onder allen tegenspoed
onwrikbaar aan de Compagnie getrouw gebleven, zou alleen het
gelag betalen.
Zoodra Mas Sai'd de lucht kreeg van de onderhandelingen tus-
schen de Compagnie en zijn schoonvader, trachtte hij die op
allerlei wijzen te beletten. Terwijl Mangkoe Boemi zieh naar Sela
begaf om de afgezanten van Hartingh te ontvangen, deed hij een
nieuwen invai in Mataram, dien echter de troepen der Compagnie
hem duur deden betalen. Maar ofschoon tot den terugtocht
genoodzaakt, schreef hij een brief aan zijn schoonvader, waarin
hij dezen verzoening en, als wäre hij meester van geheel Java, de
helft des rijks als prijs daarvoor aanbood. Mangkoe Boemi,
dien brief lezende, stampvoette van toorn en riep den bodetoe:
„Wat overkomt hem, dat hij, na met al de voorhame mantri’s
mij als Soesoehoenan gehuldigd te hebben, thans zieh verbeeldt
boven mij verheven te zijn ! Wanneer ik met de Compagnie
verzoend ben, zal ik zijn hoofd nog eenmaal ten toon stellen, gelijk
hij het mijne heeft zoeken te doen!“ Deze kwalijk overlegde maatregel
van den overmoedigen Mas Said strekte dan ook juist om de
verzoening van Mangkoe Boemi met de Compagnie te verhaasten.
In eene samenkomst van dien prins met den Gouverneur Hartingh
werd alsnu bepaald, dat hem, met den titel van Sultan, de
helft van de Mataramsche bovenlanden zou worden toegewezen,
maar dat de Compagnie in het bezit zou blijven der strandgewesten,
waarvan hij zieh aanvankelijk ook de helft had willen
toeeigenen. Daarentegen zou Mangkoe Boemi den Soesoehoenan
en de Compagnie bijstaan om Mas Said ten onder en dood of
levend in handen zijner vijanden te brengen. Yan Mangkoe
Boemi behoefde men niet te vreezen, dat hij, gelijk andere Ja-
vanen, zieh door bijgeloovigen eerbied voor het Mataramsche
bloed zou laten terughouden, en men kon vertrouwen dat niemand
beter dan hij met al de schuilhoeken van zijn schoonzoon bekend
was. Maar deze samenkomst was bijna noodlottig geworden voor
de onderhandelaars, daar Mas Said hen met een aanzienlijke
macht poogde te verrassen. Hij kwam echter te laat: de Gouverneur
was reeds vertrokken, en Mangkoe Boemi vond eene
schuilplaats in een ongenaakbare spelonk. Mas Said koelde zijn
wrok over deze teleurstelling door de legerplaats van Mangkoe
Boemi aan de vlammen prijs te geven. Deze laatste zond daarop
gijzelaars naar Samarang en vereenigde onmiddellijk zijne scharen
met die der Compagnie, om zijn voormaligen bondgenoot aan te tasten.
De krijgskans begon zieh nu beslist tegen Mas Sai'd te kee-
r en, wien eerst de stoutheid van de vereenigde macht van de
Compagnie en den Sultan af te wachten, op eene gevoelige ne-
derlaag te staan kwam, en die daarna, bij de poging om eene leger-
afdeeling ander kapitein Steenmulder, die hij door ziekte geheel
uitgeput waande, te overrompelen, met aanzienlijk verlies werd
afgeslagen. Hij vluchtte nu weder naar het Zuidergebergte,
waarheen hij door de onzen werd nagezet en zoo in de engte
gedreven, dat hij zieh vooreerst niet meer kon vertoonen. Yele
zijner aanhangers kwamen nu in onderwerping, en in de hoop
dat de hebzucht voltooien zou wat de vrees had aangevangen,
werd de prijs van 1000 rijksdaalders op zijn hoofd gesteld. Zij echter
die daarvan eenige verwachting koesterden, toonden weinig met
de denkwijze der Javanen bekend te zijn.
De Hooge Begeering schonk hare goedkeuring aan de grond-
slagen waarop Hartingh met Mangkoe Boemi had onderhandeld,
en daar deze nu genoegzame bewijzen van zijne trouw gegeven
had, werd hij den 13den Febr. 1755 te Ganti, 12 palen ten
oosten van Soerakarta, door genoemden Gouverneur, onder den
titel van Sultan Amangkoe Boewänä, tot vorst over de helft van
Java’s bovenlanden gekroond. De Compagnie gaf dus andermaal
weg wat zij reeds aan den Soesoehoenan geschonken had,
en zou zieh daarmede, indien die vorst een minder gedwee
werktuig in hare hand was geweest, aan groot gevaar voor
een nieuwen oorlog hebben blootgesteld. Doch het meesterlijk