zijn om mijne lezers de overtuiging te geven, dat ik niet ten
onrechte in het begin van dit hoofdstuk de gebeurtenissen der
laatste jaren in de woorden „de zege van het nieuwe stelsel“
heb saamgevat. Wei is die zege nog onvolkomen en blijft, zoolang
de verplichte koffiecultuur wordt gehandhaafd, te midden van het
nieuwe gebouw als het ware een oude toren overig, die als een monument
van een anderen bouwstjjl de harmonie van het geheel
veratoort. Maar dat ook die koffiecultuur eigenlijk in beginsel
veroordeeld is , blijkt uit het streven der laatste jaren om haar
in eene volkseultuur ter herscheppen ‘) , die door den Javaan uit
eigen beweging gedreven wordt. Al de geschetste hervormingen heb-
ben dezelfde strekking en maken met elkander een samenstel van
maatregelen uit, dat de vrijmaking en ontwikkeling van den inlander,
zijne opleiding tot meer zelfstandigheid ten doel heeft, en er naar
streeft de directe baten voor het Moederland voor indirecte te verwis-
selen. Niet al die hervormingen zijn even gelukkig geweest en
sommige zijn tot stand gebracht met eene overijling en gebrek
aan overleg, die ze althans aanvankelijk bet doel hebben doen
missen. De afschaflSng der rottingslagen als politiestrafhad moeten
zijn voorafgegaan door eene algemeene verbetering der gebrek-
kige gevangenissen, en is, bij gebreke daarvan, voor vele inlanders
eer een ramp dan een zegen geweest. De scheiding van de
administratieve en rechterljjke macht kan eerst dan een weldaad
voor de Javaansche bevolking worden, wanneer het daarbij be-
gane schier ongeloofelijke verzuim is hersteld, om haar rechters
te geven die, in plaats van zieh met een gebrekkig en voor
het gros der bevolking onverstaanbaar Maleisch te behelpen,
hare taal verstaan, haar in hare taal verhooren en in hare
taal voor haar rechtspreken. Het inlandsch onderwijs heeft
veel geld gekost in verhouding tot de geringe vruchten
die het heeft afgeworpen, en zou waarschijnlijk beter geslaagd
zijn, indien men minder schroomvallig was geweest om den
Javaan tot de kennis onzer taal op te leiden en deze als middel
te gebruiken om hem tot meerdere kennis en ontwikkeling op
te leiden. De onuitvoerbaarheid der nieuwe regelen voor den
aanslag en de heffing der landrente ontworpen, is een treurig
bewijs hoe weinig soms bij die hervormingen de ervaring ge-
raadpleegd is , hoe gebrekkig de gegevens waren waarop zij
steunden. Maar bovenal, indien het Java zal welgaan, moet een
middel gevonden worden om het aan den invloed der gedurige wen-
telingen van den parlementairen regeeringsvorm te onttrekken,
om aan het bestuur eenheid en vastheid te geven, en te ver-
hoeden dat telkens heden worde afgebroken wat gisteren was
opgebouwd. Er moet een middel gevonden worden om den band
der eenheid tusschen het Moederland en de Nederlandsche ko-
lonisten op Java weder te versterken, en te voorkomen dat,
door de wijze waarop hier de belangen van Java behandeld en
vaak miskend worden , een geest van ontevredenheid en verzet
worde wakker gehouden, die meer bwaad kan stichten dan nu
nog te berekenen valt. Yeel is er dus nog te doen overig;
maar zij die vertrouwen stellen in de begin seien waaraan,
onder menigerlei tegenwerking, het Nederlandsch bestuur over
Java sedert 1848 in het algemeen getrouw is gebleven, zullen
de toekomst van het schoone eiland met hoopvolle verwachting
te gemoet zien.
EINDE VAN. HET TWEEDE DEEL.