zoo voor hem als zijne nakomelingen, van alle diensten wordt
verleend, wegens het verlies van zijn linkerarm door een geweerschot
bij de belegering van Batavia in 1628 en 1629. Want terwijlde
vorst van Mataram door dit bevelschrift klaarblijkelijk de rechten
van een souverein in de Preanger-landen uitoefent, stelt hij tevens
de handhaving er van onder de hoede van Allah en Zjjn gezant,
van de negen wali’s en van den Soesoehoenan Goenoeng Djati,
„die in zijn graf ter hoofdplaats Tjeribon wordt vereerd“ *). Zelfs
de avontuurlijke Soendasche legende van Gessan Oeloen, heer
van Soemedang, die naar Tjeribon gekomen was om zieh door
den Soenan Goenoeng Djati in den Islam te laten onderrichten,
maar, in liefde voor diens vrouw ontvlamd, haar ontvoerde en daarna
den priester, tegen den afstandvan een stuk grond tot vergrooting
van zjjn gebied, bewoog om zieh van haarte scheiden 2), bewijst
voor den grooten naam en macht die zieh de heilige man van
Tjeribon verwierf en die op zijne nakomelingen overgingen.
De belemmeringen door Spanje aan den handel der Nederlan-
ders in den weg gelegd, waren oorzaak dat zij zelven den weg
naar Indie gingen zoeken. Hun eerste scheepstocht was de voor«
looper eener heerschappij over de eilanden van Insulinde die
gedurende thans weihaast drie eeuwen gedurig meer uitgebreid en
bevestigd werd. Ik schrijf de geschiedenis niet van de opkomst
en toeneming van het Nederlandsch gezag in Indie, noch ook
op Java. Yele pennen hebben zieh daaraan gewijd', en de lange
reeks der geschiedschrijvers van het Nederlandsch gezag in Indie
is in onze dagen besloten door een klassiek werk, met evenveel
smaak als oordeel geschreven, uit de zuiverste bronnen geput,
en bestemd om een blijvend gedenkteeken te zijn van volhardend
onderzoek en historische kunst. Indien de heer de Jonge hetge-
luk mag hebben zijn werk over de opkomst van het Nederlandsch
gezag in Indie en op Java, dat reeds acht deelen telt en thans
tot 1719 reibt, tot op onze dagen te voltooien, zullen wijinhet
*) Holle in T. v. I . T. L. en Vk. X I I I , bl. 492; vgl. Hageman’s Geschiedenis der
Soendalanden, ald. XVII, bl. 210.
-) Hageman, T. v. I. T. 1 . en Vk. XVI. 201.
bezit zijn eener geschiedenis van de Nederlanders in Indie en
inzonderheid op Java, die alle billijke wenschen bevredigt. Het
is noch mjjn wensch noch mijne taak, nogmaals te doen wat reeds
zoo uitnemend gedaan is. Mijn oogmerk is eene schets van de geschiedenis
der Javanen zelven te leveren, en ik wensch aan de
Nederlanders slechts in zooverre eene plaats op mijn doek te
geven, als dit door den overwegenden invloed dien zij op de
lotgevallen en ontwikkeling van Java geoefend hebben, volstrekt
gevorderd wordt.
Den 23sten Juni 1596 werd het eerst de Nederlandsche vlag
op de reede van Banten ten toon gespreid. Onze schepen werden
er dadelijk omringd door schuitjes die allerlei ververschingen aan-
boden. Portugeesche handelaars uit Goa en Cochin kwamen aan
boord en gaven hoog op van den rijkdom des lands. Het voordek
der schepen veranderde weldra in een bazaar, waar Javanen,
Arabieren, Chineezen, Klingaleezen en Türken om strijd hunne
waren uitstalden. Ook onderscheidene grooten kwamen aan
boord en onder hen de Pangeran Mangkoe boemi, die als
voogd van den jongen vorst de zaken des rijks bestuurde.
Door zijne beschikking werd den Nederlanders den 14den Juu
een huis in de stad aangewezen om er hunne waren te plaat-
sen en hun handel te drijven, en zij leefden daar tot den
28sten Augustus in volkomen vrijheid en veiligheid, toen er
plotseling eene ongunstige verandering in de gezindheden der
Bantenners plaats greep. De meeste berichten geven de schuld
daarvan aan den naijver en de kuiperijen der Portugeezen, maar
in een enkel journal is de bijzonderheid geboekt, dat op den
laatstgemelden dag de scheepsoverheid de haven van Banten met
het dieplood had doen peilen, dat deze handeling kwaad ver-
moeden bij de inboorlingen had gewekt, en dat dit versterkt
was door het onbehoorlijk gedrag der Nederlandsche bevelhebbers
tegen den Bijksbestuurder '). Het gevolg was dat de Nederlanders
die aan wal waren, en daaronder ook de kommies Cornelis
de Houtman, gevangen werden genomen en er beslag op hunne
*) Yan der Does bij de Jo n g e, I I . 327.