de dood van Sultan Ageng, die nog voor het einde van 1645
overleed1), nadat in April van dat jaar ook de Gouverneur-
Gen er aal van Diemen was bezweken. Het volgende hoofdstuk zal
ons leeren, hoe binnen weinige maanden na zijn dood de vrede
tot stand kwam en de gevangenen werden uitgewisseld. Het zal
ons tevens doen zien, hoe spoedig de luister van het rijk van
Mataram taande, dat onder Sultan Ageng den hoogsten trap
zijner macht had bereikt. Het oude Madjapahit was onder zijn
bestuur herboren met zijn heerschappij over schier geheel Java
en zijne aanspraken op de suzereiniteit over tal van vestigingen
op andere eilanden van den Archipel. Wij lezen zelfs dat hem
in 1641 de leenhulde van Martapoera (Bandjermasin) op Borneo
weder door een plechtig gezantschap werd aangeboden2). Aan Sultan
Ageng worden ook groote bouwwerken te Plered en Pasar-gede
tot verfraaiing der hoofdstad toegeschreven. De Jayanen zijn
overtuigd dat hij met bovennatuurlijke krachten was toegerust,
en vereeren zijn graf te Imägiri als dat van een heilige3).
De 33jarige regeering van Sultan Ageng is zonder twijfel het
merkwaardigste tijdvak in de nieuwere geschiedenis der Javanen,
en dat de inlanders zieh op^den luister van dat 'tijdvak blind
staren is hun niet euvel te duiden, wanneer men let op wat er
gevolgd is. Maar wanneer zij zijne nagedachtenis eeren en lief-
hebben, doen zij ons denken aan die wonderlijke vereering die
de Russen aan Iwan den Vreeselijke toedragen, en schijnt het ons
bijna toe dat zij toonen voor de slavernij geboren te zijn. Toch is er
voor die vereering eenige grond. Ageng leed aan vlagen van
diezelfde willekeur en wreedheid, die het bezit van onbeperkte
macht bij zoovele tirannen voortbrengt, maar toonde nog somtijds
een zekere grootmoedigheid, die hem, zoowel als zijne bekwaam-
heid, günstig van het gros der Javaansche vorsten onderscheidt.
•) Volgena Hageman en Crawfurd in 1646; doch zie v. Goens in Bijdr. t. d. T. L.
en Vk. v. N. I . IV , bl. 364. De oorzaak van het verschil is dat het Jav. jaar 1568,
waarin dit sterfgeval plaats had, grootendeels, maar niet geheel met 1646 overeenkomt.
De Jonge, V. CXXV, durfde dus ook niet bepalen of Sultan Ageng in het laatst van
1645 of het begin van 1646 overleed.
2) Van Diemen bij de Jonge, V. 284. % Vgl. Brnmund, Indiana, I. 229 v v
NEGENDE HOOFDSTUK.
D e o p s t a n d v a n T r o e n a D j a j a .
Sultan Ageng werd opgevolgd door zijn tweeden zoon Pange-
ran Arjä Praboe Adi Mataram, onder den titel van Amangkoe-
Rat. Zijn vader had hem de voorkeur geschonken boven zjjn ou-
deren broeder, deels omdat hij uit doorluchtiger vrouw was geboren
, deels omdat hij hem voor bekwamer hield '). De moeder
van den nieuwen vorst was eene Tjeribonsche prinses, en de
priestervorst van Tjeribon kwam hem te Mataram huldigen en
schonk hem, het door de geestelijke hoofden van Giri gegeven
voorbeeld volgende, op eigen gezag den titel van Sultan 2). De
nieuwe vorst vestigde zijn hof in den kraton van Plered, die
door zijn vader gesticht was en eerst in 1826 in den krijg met
Dipä Negärä werd verwoest.
Amangkoe-Rat, ofschoon eerst 26 jaren oud, was volleerd in
alle ondeugden die den Javaanschen dwingeland kenmerken. Hij
was een wellusteling en een wreedaard, en betoonde zieh in den
ganschen loop zijner regeering een der grootste monsters die ooit
een troon hebben bezoedeld. Voor ’t overige stond hij in geestkracht
en staatsbeleid even ver beneden zijn vader, als Cornelis
van der Lijn, de nieuwe Gouverneur-Generaal, in bekwaamheid
onderdeed voor zijn voorganger Antonie van Diemen. Begeerig
naar vrede met de Compagnie zond de Sultan een gezantschap
naar Batavia, om de Hooge Regeering aan te sporen daartoe de
eerste schrede te doen. Deze toonde zieh dadelijk bereid den
Arabischen priester en verdere gevangenen los te laten en de
voor Mekka bestemde geschenken terug te geven, waarop ook
de Nederlandsche gevangenen onmiddellijk de vrijheid herkregen.
*) Van Goens, in Bijdr. t. d. T. L. en Vk. v. N. I. IV , 364, 365.
“) Hageman in T. v. I. T. L. en Vk. I , 175.