door van Dijk, als Commissaris, namens de Compagnie een ver-
drag van vriendschap en bondgenootschap met de Tjeribonsche
prinsen aangegaan, waarvan de voorname strekking was , dat zij
werden opgenomen in het in 1677 met den Soesoehoenan geslo-
ten verdrag, en dat hun met dezen hunnen suzerein gelijke be-
scherming beloofd werd. Boven en behalve het monopolie van
den invoer en verkoop van kleeden en opium, werd ook het
recht van den uitvoer van peper uitsluitend- aan de Compagnie
voorhehouden en haar de voorkeur voor den uitvoer van rijst
en houtwerken toegekend, gelijk zij ook het aan alle andere
mogendheden buiten hare toestemming ontzegde recht voor zieh
bedong, om eene versterkte löge in Tjeribon te bouwen. Hiermede
was thans geheel Java öf onder het rechtreeksch beheer öf onder den
invloed en het monopoliestelsel der Compagnie gebracht, Ban-
ten alleen nog üitgezonderd. Maar ook dit zou spoedig volgen ').
De onderhandelingen waren in Augustus 1680 afgebroken en
de zaken in statu quo gelaten, maar Sultan Hadji gevoelde
geen neiging om den oorlogstoestand te vernieuwen. Zijne ge-
zindheid bleef vriendschappelijk; van weerszijden werden beleefd-
heden gewisseid, en toen Speelman den 25sten November als op-
volger van den afgetreden Gouverneur-Generaal was ingehuldigd,
kwamen binnen 14 dagen gezanten van Sultan Hadji te Batavia
om hem te hegroeten en geluk te wenschen. Maar de oude Sultan
Ageng had inmiddels niet stil gezeten. Met groote bekwaam-
heid had hij in zijne afzondering te Tirtajasa zijne partjj gereor-
ganiseerd, en de vele Makassaren en Maleiers die, sedert het
rooven op het grondgebied van Batavia door Sultan Hadji ver-
boden was, niets meer te doen hadden gevonden, tot zijnen
dienst weten over te halen. Eerst in de Lampongsche distrikten
op Sumatra, waarheen vele aanhangers van den ouden Sultan
gebannen waren, maar achtervolgens ook in Pontang, Tanara,
Tjiringin, Tjarita en tot aan de boorden van de rivier van Ta-
ngeran, die destijds nog de grenzen tusschen Banten en het gebied
der Compagnie uitmaakte 2), braken onlusten uit en werd het
*) Zie het contract met Tjerihon onder de stukken bij de Jonge, VII. 372.
3) Speelman bij de Jonge. VII. 6 9 , Valentin IV. 1. 6.
gezag van Sultan Hadji miskend. Yan alle zijden zag zieh die
vorst in zijne hoofdplaats door afvallige gewesten omklemd, en
toen hij tot herstel van zijn gezag twee legerkorpsen naar Pontang
en Tanara uitzond, liepen de bevelhebbers met het grootste
gedeelte van hun volk tot den ouden Sultan over. Kort daarop,
in den nacht tusschen d e n 26sten en 27sten Februari 1682, brak
in Banten op verschillende plaatsen te gelijk een hevige brand
uit, en te midden der daardoor ontstane verwarring drongen de
aanhangers van Sultan Ageng in de stad, maakten zieh van
haar meester en sloegen het beleg om het kasteel Soeroesoean ‘) ,
waarfn Sultan Hadji zijn verblijf had gevestigd. De toestand van
dien vorst scheen hopeloos; alleen aan de tegenwoordigheid van
geest van den bekenden avonturier Jakob de Roy ä) had hij
zijne redding te danken. Deze wist aan Sultan Hadji en zijne
weinige getrouwen moed in te spreken en nam het bevel in het
kasteel op zieh, dat hij heldhaftig verdedigde, totdat van Batavia
de hulp kwam opdagen, die de Sultan op zjjn raad door tus-
schenkomst van den resident Caeff van den Gouverneur-Generaal
had doen vragen.
Speelman, ook nog door een briefje van de eerste vrouw des Sultans
tot het zenden van spoedigen bijstand aangespoord, liet reeds
den 6den Maart twee schepen met eene bende krijgsvolk onder bevel
van de St. Martin naar Banten vertrekken. Deze kon echter niets
uitrichten: op zijn aanbod tot bemiddeling verwaardigde Sultan
Ageng zieh zelfs niet een antwoord te geven, en zijne pogingen
om te landen werden door de gesteldheid van den grond en het
vuur der door Engelsche en Deensche konstabels hediende bat-
terijen van Sultan Ageng verijdeld. Hij zond daarop kapitein
Sloot en den resident Caeff naar Batavia om versterking te vragen.
De buitengewone spoed waarmede aan dit verzoek werd
voldaan, was ongetwijfeld toe te schrijven aan het aanhod dat Sul*)
Tn de stukken van dezen tijd wordt »het kasteel Soeroesoean» dikwijls vermeld,
b. v. bij de Jonge, V I I, 384. De naam Staat ongetwijfeld in verband met den titel
van Dipati Soeroesoean, soms aan den grondlegger der Bantensche dynastie gegeven.
Zie boven, bl. 198. Missebien werd reeds diens hofplaats zoo genoemd.
3) Zie b. v. over hem de noot van de Jonge, V II. CLXVI; v. Kämpen, Neder-
landers buiten Europa, I I . 290; mijn »Borneo’s Westerafdeeling,» Inl. XL.