had, kan men gemakkelijk bevroeden. Er was sleehts eene verme-
tele hand noodig, die de lont in de opgehoopte brandstof wierp,
om ze in lichte laaie te doen opgaan. Die hand behoorde aan
Troenä Djäjä.
^Vie Troena Djaja was, is niet gemakkelijk te zeggen. Zijn eigen
voorgeven omtrent zijne afkomst was zeker niet in allen deelejuist.
Wij herinneren ons, dat Sultan Ageng den eenig overgeblevenen
prins van het Madoereesehe vors tengeslacht onder den titel van
Tjakra-ning-Rat te Sampang tot regent over Madoera had aangesteld.
Deze prins huwde met Ratoe Iboe, dochter van den Pangeran van
Gliri, en Troenä Djäjä beweerde dat zijn vader, Raden Demang
Malaja, uit dit huwelijk gesproten was. Het schijnt echter dat die
vader in waarheid door Tjakra-ning-Rat bij een goendik was ver-
w ek t'). Hoe het zij, Troenä Djäjä bracht zijne jeugd door in den
kraton van den Sultan van Mataram. Zijn grootvader was door
Pangeran A lit; den broeder van Amangkoe-Rat, toen deze in den
kraton amok maakte *), met de kris doorstoken en als regent van
Madoera opgevolgd door zijn tweeden echten zoon, dien men met
de namen Tjakra-ning-Rat II en Pangeran Sampang genoemd vindt.
Het schijnt dat de eerzuchtige Troenä Djäjä aanvankelijk er sleehts
naar streefde om zieh in de plaats van zijn onbeduidenden oom in
het bestuur van Sampang te dringen. Eerst toen de omstandigheden
zijne aanspraken begunstigden, stelde zieh zijne heerschzucht een
hooger doel en maakte hij, als afstammeling van Brä Widjäjä van
Madjapahit3), aanspraak op de opperheerschappij van geheel Java.
Bij de afwezigheid van Tjakra-ning-Rat, die steeds in Mataram
vertoefde, vond Troena Djajä het niet moeilijk zijne aanspraken
door de bevolking van dat eiland erkend te zien en zieh onder
den titel van Panembahan in het gezag daarover te handhaven.
De hulp van Makassaarsche benden, die ten gevolge der door
Speelman met de wapenen bevochten bevrediging van Celebes in
1669 naar Java waren uitgeweken, stelde hem weldra in staat ook
*) Zoo ook de Madoereesehe babad, vert. door Palmer v. d. Broek, T. v. I T. /
1 . en Vk. XX, 258, 260.
2) Aid. bl. 259.
3) Zie boven bl. 2 5 4 , en vooral het rapport van den Moor Piero bii de JoIiee
V I I , 92, 98.
andere gewesten aan het rijk van Mataram te ontweldigen.
De Makassaarsche zwervelingen, na een tijd lang de kusten
van den Archipel door hunne strooptochten en rooverijen veront-
rust te hebben, kwamen in den loop van 1671 allen met hunne
vaartuigen naar Banten afdrijven. Hunne hoofden werden door
den Sultan aanvankelijk met veel opmerkzaamheid behandeld en
uitgenoodigd aan de feestelijkheden ten hove deel te nemen. Doch
de goede verstandhouding bleef niet lang bewaard. De ontrouw
eener schoone Makassaarsche, die de Sultan tot vrouw had ge-
nomen; het geweld door dien vorst gepleegd aan de 16jarige
nicht van een Makassaarsch hoofd, die hij als goendik naar zijn
paleis liet brengen; de roofzuchtige geaardheid der Makassaren,
die het vooral op de slaven der Bantenners gemunt hadden; de
moord eindelijk binnen Banten aan den zoon van Kraeng Mon-
temarano , het mächtigste der Makassaarsche hoofden, gepleegd ');
— dat alles werkte samen om de aanvankelijk goede verstandhouding
in verbittering te doen overgaan. In 1673 verliefen eerst
Montemarano en later allengs de andere hoofden Banten in zoo
vijandige stemming, dat het uitbarsten van een oorlog tusschen
Makassaren en Bantenners gewacht werd. Zoo althans deden zieh
de zaken voor aan de Nederlandsche regeering te Batavia. Later
kreeg men reden om zieh af te vragen, of niet de geheele vijand-
schap sleehts voorgewend was geweest en had moeten dienen
tot bedekking van plannen waarbij het op de Compagnie en
hären bondgenoot, den vorst van Mataram, gemunt was. Moeilijk
is het voor ons den weg te vinden in de kronkelpaden der
inlandsche politiek, die door hare verfijnde veinzerjj het gesle-
penste Machiavellisme te schände maakt.
De Makassaren, naar Oost-Java de wijk nemende, kenmerk-
ten er hun verblijf door rooven en branden. Met omstreeks 70
vaartuigen kruisten zij om den Oosthoek van Madoera, en onder
aanvoering van den vermetelen Kraeng Galesoeng richtten zij
sedert November 1675 hunne aanvallen tegen verschallende kust-
plaatsen, legden achtereenvolgens Pasoeroean en het naburige
*) Maetsuyker kij de Jonge, VI. 125, 128.
i i .