schuilen, waarmede het thans als titel van rijksbestierders en
regenten op Java zeer gebruikelijke adipati of dipati, d. i. voor-
treffelijk heer, is samengesteld. Maar die titel wordt, zooveel ik
weet, nooit gegeven aan de vorsten van Madjapahit, en geen
hunner namen is in Pate Udra te herkennen.
Dezelfde of soortgelijke zwarigheden als de berichten van Bar-
bosa aanbieden, keeren terug in alles wat de Portugeesche schrij-
vers ons omtrent het oude Java verbalen. Yoor den geschied-
schrijver van dat eiland zijn hunne mededeelingen al niet veel
bruikbaarder dan de overleveringen der inlanders, ofschoon om
geheel andere redenen. Behoudens eene neiging tot overdrijving
en grootsprekerij, waarbij de nuchterheid der oude Hollandsche
reisverhalen zonderling afsteekt, kan men die schrijvers in het
algemeen niet van opzettelijke vervalsching der waarheid beschuldigen
; in tegenstelling met de phantasmagorie die ons de
Javanen als gescbiedenis opdisschen, streven zij naar het getrouw
wedergeven der werkelijkheid. Maar zij kenden de taal niet der
volken in wier midden zij in Insulinde verkeerden, zij hadden
geen denkbeeid van hunnen politieken en maatscbappelijken toe-
stand, van hunne zeden, hunne begrippen, hunnen godsdienst.
Zij zagen alles door een gekleurden bril, pasten Europeesche
begrippen toe op de inlandsche toestanden en vervielen telkens
in het schromelijkste misverstand van wat zij hoorden en zagen.
De echte lokale kleur wordt in hunne berichten geheel gemist;
’t is of zij Portugeesche capitaes in plaats van Javaansche satrijä’s
voor ons laten optreden. Maar nog de grootste plaag voor den
geschiedvorscher is wellicht de gruwelijke verminking dereigen-
namen. De Portugeezen onderscheiden zieh door een zeer onnauw-
keurig oor in de opneming van vreemde klanken, waaraan wellicht
ook de zonderlinge verminkingen die zoowel Latijnsche als
Arabische woorden in hunne taal ondergaan hebben, gedeelteljjk
zijn toe te schrijven. En zonder kennis der talen gaven zij alle
namen slechts we6r in de vormen waarin zij die opvingen en
naar hunne weinig buigzame Organen plooiden. Onbillijk zouhet
evenwel zijn het groote aandeel buiten rekening te laten, dat in
die misvormingen toekomt aan schrijf- en drukfouten, die bij het
weergeven van vreemde eigennamen doorgaans het weligst voort-
woekeren. Hoe het zij, de bronnen waaruit hier de geschiedvorscher
te putten heeft, zjjn in de hoogste mate troebel, en het
is een schier wanhopige taak zieh den weg tot de waarheid te
banen door de phantasien der Javanen en de misverstanden der
Portugeezen.
Ofschoon Barbosa, misschien door een aanhanger van het oude
geloof eenzjjdig ingelicht, de vorderingen van den Islam op Java
te zeer in de schaduw stelt, bewijzen toch ook onderscheidene
trekken der Javaansche overlevering, dat door den val van Madjapahit
de macht der Siwaieten in de eigenljjk Javaansche gewesten
wel geknakt, maar niet vernietigd was. In al de landen
ten Oosten van Soerabaja hielden zij zieh nog langen tijd staande,
onder aanvoering, zoo het schijnt, van prinsen uit het Madjapa-
hitsche huis, die vermoedeljjk voortgingen aanspraak te maken
op het oppergezag over het geheele eiland, en de hoop om het te
heroveren niet lieten varen. Het is onder deze prinsen, dat wij,
naar het mij toeschijnt, den Pate Udra van Barbosa, welke dan
ook zijn wäre naam möge geweest zijn, te zoeken hebben.
Men herinnert zieh dat ik hierboven ' ) , volgens eene bekende
Javaansche overlevering, die de grondslag is geworden van de
gewone voorstelling omtrent de verhouding van Bali tot Java, de
vlucht der Javaansche benden onder Dipati Groegoer verhaalde,
die, door de scharen van den Islam tot Balambangan vervolgd,
scheep gingen en een toevlucht vonden op Bali. Dat die overlevering
verkeerd wordt opgevat, wanneer men alleen aan deze
overkomst van Javaansche vluchtelingen de vestiging van het Hin-
doeisme op Bali toeschrijft, is duidelijk, daar dit eiland reedste
voren aan het rijk van Madjapahit onderworpen was geweest, ge-
lijk dan ook de eigen overleveringen der Balineezen de Hindoeisee-
ring deels aan de vroegere veroveraars, deels aan de latere vluchtelingen
toeschrijven 2). Maar evenmin als die verhuizing van Hin-
doe-Javanen naar Bali met de vlucht der strijders van Madjapahit
‘) Blz. 198. '
s) Zie 1). v. T. v. N. I . 1868. I I . 376. Vgl. boven bl. 133, noot, en bl. 178.
H. u