een onmiskenbaar voordeel, daar zij in het centrum der Javaan-
sche samenleving den Europeeschen invloed versterbe en dien
der Torsten ondermijnde op eene wijze die, daar er hun belang
mede verbonden was, alle ontevredenheid buitensloot. In het
afgetrobkene kan men misschien tegen de rechten, door deze
ver unngen aan de landheeren gegeven, gegronde bedenkingen
opperen; maar zij pasten in de Javaansche instellingen verbe-
terden de bestaande toestanden, bevorderden de algemeene wel-
vaart en deden zelfs de opbrengst der van Gouvernementswege
geheven tollen en marktgelden belangnjk stijgen. Ieder wasdus
evreden, behalve de aanhangers van het stelsel der Compagnie
die steeds van rechtstreeksehe door de Regeering te behalen
handelsvoordeelen droomende, iederen Europeeschen industriell
als een te gevaarlijker concurrent voor het Gouvernement be-
schouwde, naarmate hij meer producten voor overvoer naar
Europa geschikt aan de markt wist te brengen. Van der Capellen
schijnt reeds bij zijn eerste bezoek aan de Yorstenlanden
de zaak met achterdocht tehebben gadeslagen, eu ofschoon hij
vooralsnog mets daartegen ondernam, gelastte hij de residenten
hem nauwkeurig met den aard en de uitkomsten dezer on-
dernemingen bekend te maken ’).
De inlanders zooveel mogelijk te laten onder de onmiddellijke
leidmg hunner eigen hoofden en deze, terwijl zij inderdaad de
Werktagen waren van het Europeesch gezag, in de oogen der
bevolkmg het prestige van macht en rang te laten behouden
dat zij aan hunne voormalige waardigheid ontleeuden, was steeds
het stelsel der Compagnie geweest, en werd steeds als een bij uit-
nemendheid eonservatief beginsel in onze koloniale politiek aange-
merkt. Maar de luister en de invloed der regenten hadden door de
maatregelen van Daendels, Raffles en Commissarissen-Generaal
¡ ¡ £ | T t i s i T -
stnkken gronds in de nabijheid der hoofdsteden wareJQ H M g § ( f 7'
: : r rili rende Vor? n’ doorg: r vmr den tijd ™ drie^ > w ä ö #
if, groenten voor hu'iselijk gebruik aan Earopeanen verlinurd; doch de uitfg
jg Z a Z m heV a“ dg0ed Bedäj'ä in JoÖ ^ a r ta aan den resid nt Nahuvs n
1816 was het eerste voorbeeld van verhnring op groote schaal.
te hunnen opzichte ontzachlijk veel geleden. Algemeen waren
zij ontevreden en bekommerd over hunne toekomst; door de
Europeesche ambtenaren vaak met minachting bejegend, vrees-
den zij dat het de toeleg der Regeering was hun invloed geheel
weg te cijferen en daarna hun overbodig geworden ambt in te
trekken ’). Ofschoon de kleine man steeds velerlei onrecht en kne-
velarij van zijne hoofden had moeten verduren, en de Regeering,
door hun de macht daartoe te laten, zieh aan de beschuldiging van
medeplichtigheid bloot stelde, betoonde van der Capellen zieh ook
hier een voorstander der conservatieve politiek. Het regiement
op de verplichtingen, titels ,en rangen der regenten, den
19den Mei 1820 uitgevaardigd2) , had de strekking om die
hoofden zooveel mogelijk te bevredigen, en ofschoon het hun
verboden bleef belastingen op te leggen en handel te drijven,
werd hun zulk een uitgebreid toezicht op den landbouw, denij-
verheid, de politie, de heerediensten, de gezondheidsmaatregelen,
het onderwijs en den godsdienst toegekend, en werden zij op
nieuw met zooveel luister en staatsie omringd, dat de geringe
Javaan voortging in hen de vertegenwoordigers der vorstelijke
waardigheid te eerbiedigen en in slaafsche onderwerping aan
hunne luimen weinig aan zijne voorzaten toegaf. Of in die we-
deropbeuring der regenten lofwaardige politieke wijsheid of
laakbare zwakheid de overhand had, durf ik niet beslissen; ze-
ker is het dat zij weder voor langen tijd Java onderwierp aan
een stelsel van beheer dat het doel van elke goede Regeering,
de bevordering van het welzijn aller klassen van onderdanen,
bij de belangen eener bevoorrechte käste achterstelde, en dat
van der Capellen ook in dit opzicht de wegbereider was van
den stichter van het cultuurstelsel, die zieh, ofschoon dan in
eenigszins anderen vorm dan de Compagnie, op nieuw van de
regenten bediende, om de schatkist ten behoeve van het Moe-
derland met de vruchten van den gedwongen arbeid der inboor-
lingen te vullen.
In de Preanger was door Raffles en Commissarissen-Generaal