kenen bewaard te worden. De godsdienst was een ruwe vergoding
der natuurkrachten, waarvan nog ontelbare sporen bij de heden-
daagsche Javanen zijn overgebleven '). Ala gewoonlijk was daar-
mede een soort van dualismus gepaard. Hemel en aarde achtte
men vervuld met deels weldadige, deels boosaardige geesten,
die den menscb van alle zij den omringden. De mächtigste en
tevens weldadigste geesten bewoonden de hemellichamen, vooral
de beide groote liebten des hemels, en de koesterende, alle leven
wekkende zon bekleedde natuurlijk de eerste plaats. Onder dien
oppergod bestuurden de goede geesten der sterren, der bosschen,
der stroomen, de krachten der natuur tot nut en heil der menschen;
maar wanneer zij hunnen dienst verwaarloosden of tegen hunnen
wil handelden, leverden zij hen aan den invloed der booze geesten
over. Men vereerde die goden met gebeden en uit spijzen be-
staande offeranden, wanneer men hunne hulp meende noodig te
hebben; maar ofschoon de booze geesten eene ondergeschikte
plaats innamen, was toch de hoogere macht der goede ontoe-
reikend om hen geheel te overwinnen en voor altijd te breidelen.
Zelfs werden de handelingen des volks veel meer door vrees voor
de booze machten, die op ontoegankelijke bergen en bij de graven
woonden, dan door liefde en dankbaarheid jegens de goede
bestuurd. Men vreesde de plaatsen waar zij zieh ophielden, te
bezoeken, men wapende zieh door kruiden en andere voorbe-
hoedmiddelen tegen hunnen invloed. De geneeskunde bestond al-
leen in middelen om de machten des kwaads van de kranken te
verdrijven 2). Aan voorteekenen werd een groot gewicht gehecht
en bij alle ondernemingen, ook de beuzelachtigste, trachtte men
zieh door droomen, door de waarneming van het gezang en de
vlucht der vogelen en andere dergelijke middelen van de gezind-
heid van goden en geesten te vergewissen. Tempels waren onbe-
kend, zoowel als een eigenlijke priesterstand. De offeranden werden
doorgaans door de hoofden van stammen en huisgezinnen bestuurd;
de geestenbezweringen door personen die, meestal op
grond van epileptische verschijnselen, geacht werden tot de godheid
■) Dl. [. 314 w . 2) Dl. I . 484.
in nadere betrekking te staan. Het geloof aan een voortbestaan
na den dood was algemeen, ja men nam zelfs de afgestorvenen
onder de goden op en bracht hun offers, maar de voorstellin-
gen omtrent het toekomend leven waren wild en zonder samenhang,
en het denkbeeid eener vergelding bleef daarbij zeer op
den achtergrond.
Dit ongeveer is, meen ik, de voorstelling die wij ons van
Java’s bewoners voor de komst der Hindoe-kolonisten te vormen
hebben. Een onmetelijke afstand scheidt hen van de tegenwoor-
dige Javanen, en toch worden de disjecta menbra van het ge-
schetste beeid nog overal op Java, ofschoon in mindere mate dan
op de meeste andere eilanden van Insulinde , weergevonden. Onder
de vreemdelingen wier voorbeeld en onderricht de Javanen al-
lengs op de baan van hoogere ontwikkeling heeft gevoerd, ne-
men de Hindoes in tijd de eerste, in rang de voornaamste plaats
in. Laat ons trachten de geschiedenis hunner kolonisatie en heerschappij
op Java wat nader te leeren kennen.
Welke middelen staan ons daartoe ten dienste ?
Sedert Raffles in zijn groot werk over Java de velerlei, vaak
tegenstrijdige Javaansche overleveringen, die längs verschillende
wegen te zijner kennis gekomen waren, als zoovele parelen
aan een snoer reeg, en in dien vorm aan zijne lezers als eene
„geschiedenis van Java“ aanbood, hebben onderscheiden schrijvers,
zonder nadere toetsing van de zuiverheid der bronnen, uit die
verschillende verhalen een meer of min waarschjjnljjk geheel
trachten samen te stellen, door de tegenstrijdigheden weg te
slijpen en de fantastische wonderen waarmede de verbeelding der
Javanen, zieh in onbeteugelde vrijheid vermeidende, de daden
en lotgevallen der nationale helden tooit, tot den maatstaf van
het alledaagsche en mogelijke terug te leiden. Het behoeft
evenwel geen betoog, dat längs dien weg geene geschiedenis
verkregen werd, maar slechts eene verbleekte uitgaaf van my
then en sagen, die, daar zij in den grond nog geheelietsanders
dan opgesierde historie en voor een groot deel zuivere voort-
brengselen der fantasie waren, ook door de ontleding en zuivering
die men er op toepaste, niet tot historie konden worden herleid