rediensten en der landrente bij algemeene verordening verplichtten
(art. 57 en 58), die waarbij het in huur geven van woeste
gronden aan Europeanen werd toegestaan (art. 62) en verschei-
dene andere, belangrijke concessien aan de hervormingsgezinden
bevatten. De strijd voor en tegen het cultuurstelsel leidde tot
de ongelukkige transactie van art. 5 6 , dat tegelijk de instand-
houding der op hoog gezag ingestelde cultures en de voorbereiding
van een toestand waarin de tusschenkomst der Regeering bij de
cultures gemist kon worden, voorschreef. Beide partijen smeed-
den zieh dus een wapen uit dat artikel, dat desniettemin, door
een billijke verdeeling der lasten, eene behoorlijke belooning
en de opheffing zooveel doenlijk van alle bezwaren te gebieden,
in het algemeen in het voordeel was van hen die de Javanen niet
enkel als werktuigen tot verrijking van het Moederland wenschten
beschouwd te zien.
In 1856 kreeg Neerl. Indie een nieuwen landvoogd in den
oud-minister Pahud, van wien natuurlijk geene belangrijke Etappen
in de richting der hervorming te wachten waren, te minder
daar ook de nieuwe Minister van Kolonien Mijer zieh als een
voorstander der conservatieve meeningen deed kennen. Het konink-
lijk besluit tot uitvoering van art. 62 van het Regeerings-reglement,
dat in 1856 tot stand kwam '), gaf dan ook aan de verhuring
van woeste gronden eene zeer beperkte strekking, door haar
slechts voor een tijdperk van 20 jaren te vergunnen, onder be-
paling echter, dat de huur der bevoegd was na verloop van drie
vierden van dat tijdvak verlenging aan te vragen. Mijers opvol-
ger Rochussen, die aanvankelijk meer tot de denkbeeiden der hervormingsgezinden
scheen over te hellen, werd door de berichten
omtrent de verbazende toeneming der op vrij willige overeenkomsten
berustende tabakscultuur in Rembang zoozeer verschrikt, dat
hij eensklaps tot streng conservatieve beginselen terugkeerde.
Er werd nu hoog opgegeven van de schandalen der Rembangsche
tabakscultuur. Omkooperijen der hoofden, wier bevelen de be-
volking blindelings gehoorzaamt, zouden het eenige middel zijn ge-
•) S ti l, n» 64.
weest waardoor die zoogenaamd vrije tabak verkregen werd.
Öpenlijk werd nu verkondigd, dat de Regeering zulk een mys-
tificatie niet mocht en niet zou in de hand werken. De bevolking,
de vrije tabaksteelt als veroordeeld beschouwende, werd huiverig
zieh dàarmede in te laten ; maar het scherpste onderzoek heeft
slechts enkele gevallen aan het licht gebracht, waarin onderne-
mers gepoogd hebben zieh door geschenken van de medewerking
der hoofden te verzekeren. In 1864 leverde de aanleg van den
spoorweg Samarang-Yorstenlanden op nieuw, het bewijs dat vrije
arbeid op Java geenszins onbestaanbaar is; dat de Javanen vol-
strekt niet ongeneigd zijn om te werken, wanneer zij zeker zijn
van behoorlijk loon en het uitzicht hebben hun toestand te ver-
beteren. Sedert zijn, bij de verandering die de economische toe-
standen van Java allengs ondergaan hebben, zulke voorbeelden
zòo menigvuldig geworden, dat thans niemand daaraan twjjfelt,
behalve misschien nog een enkelen verstokten oudgast, die, sedert
lang uit Indie teruggekeerd, de argumenten waarmede hij zieh
zelven en anderen misleidt, ontleent aan een tijdvak toen, onder
de werkkring van een geheel op dwang rustend stelsel, de Ja-
vaan zèlfs het begrip van vrijheid verloren had.
In het laatst van 1860 zag Rochussen zijn begrooting verwor-
pen en trad af als minister. Nu kwam de hervormingsgezinde
partij aan het bestuur, die in 1861 aan Baron Sloet van de
Beele de taak opdroeg hare beginselen in Indie in praktijk te
brengen. Inmiddels gelukte het aan Fransen van de Putte, die
op 2 Febr. 1863 als Minister van Kolonien optrad, den 23’*»
April des volgenden jaars de wet op het beheer en de verant-
woording der koloniale geldmiddelen tot stand te brengen. Het
eerste artikel schreef voor, dat de Indische begrooting jaarlijks
door de wet moet worden vastgesteld. Deze bepaling, die de
geheeie wet beheerscht, had gewichtige, maar ook zeer beden-
kelijke gevolgen. De financien van Indie en van Nederland waren
zoodanig ineengeweven, dat een toezicht der Nederlandsche Yer-
tegenwoordiging op de uitgaven in Indie onvermijdelijk was.
Toch is die Wet de voorname oorzaak waarom, bij velerlei ver-
betering en onmiskenbaren vooruitgang in Indie, onder de Euro