huurprijs voor het gebrnik van den grond, aan den eigenaar of
diens plaatsvervanger en rechtverkttjgende betaald. In de Gouvernementslanden
hadden, onder het Hollandsche stelsel, de regenten,
wat de heffing van die pacht betreft, de souvereine
rechten blijven oefenen, in vroeger tijd door de Vorsten aan
hen overgedragen; het Gouvernement had zieh vergenoegd met
hetgeen als contingent of leverantie van hen bedongen was en
dat de regenten door gedwongen arbeidvan de bevolking hadden
verkregen. Aan de willekeurige beschikking over de werkkracht
en de vrucht van den arbeid der bevolking, die daaruit was
voortgevloeid, wilde Raffles een einde maken. Hij wilde dus de contingenten
en verplichte leveringen opheffen, maar daarentegen de
pacht voor het gebruik van den grond, als voornaamste bron van
inkomsten, indekoffers van den Staat doen vloeien, die daarop
alleen wettige aanspraak had. De regenten, aan wie het mer-
cantiele stelsel de heffing der territoriale inkomsten uit onwe-
tendheid of onverschilligheid had overgelaten, moesten nu voor
het gemis daarvan op andere wijze worden schadeloosgesteld.
Hoe dit geschiedde hebben wij reeds boven gezien.
Deze in den Souverein of Staat gevestigde grondeigendom
sloot echter naar de voorstellingen van Raffles geen recht tot
willekeurige beschikking over den grond in zieh; want tegen-
over de rechten van den eigenaar stonden de in overeenkomst
of gewoonte gewortelde rechten van den gebruiker. De bedoeling
van den Britschen landvoogd was veeleer, elke willekeurige beschikking
buiten te sluiten, door geenérlei recht op den grond
aan eenig tusschenpersoon tusschen den gebruiker en de Re-
geering toe te kennen, en aan den ländbouwer het genot van
de volle opbrengst zijner velden, enkel na aftrek der daarvan
onder den naam van pacht betaalde belasting, te verzekeren.
Daarom zegt dan ook de bedoelde proclamatie: „Al de huurders
zullen beschermd worden in hunne rechten, zoolang zij van
hunne zijde aan de getrouwe vervulling hunner verplichtingen
vasthouden; want het is de bedoeling van het Gouvernement de
nijverheid en de ontwikkeling des volks te bevorderen, door het
een belang te geven bij den grond en een erkend recht op het
bezit der velden te vestigen.“ Raffles dacht aan den toestand
van zjjn vaderland, waar ook, naar de beginselen van het feodale
recht, de eigendom van den grond in den Staat gevestigd wordt
geacht, maar niettemin aan willekeurige beschikking daarover
door den Staat nooit gedacht wordtl). Zelfs toen Raffles,
door de financieele ongelegenheden waarin hij verkeerde gedwongen,
overging tot den verkoop aan particulieren van uit-
gestrekte landen in de Preanger Regentschappen, Krawang en
de Ommelanden van Samarang en Soerabaja, — een verkoop
die den l sten Jan. 1813 in het openbaar plaats had, — bedoelde
hij daarmede niets anders dan eene overdracht der rechten van
het Gouvernement op een deel der vruchten, die de rechten
van de opgezetenen intact lie t2). Evenwel was die landverkoop,
die aan Raffles, in verband met andere grieven, groote onaange-
naamheden van den kant van Generaal Gillespie op den hals
haalde, ongetwjjfeld een stap in de verkeerde richting. Behalve
dat het tijdstip zeer ongunstig en dat diensvolgens de opbrengst
zeer onvoldoende was; behalve ook dat de maatregel in zonderlingen
strijd was met den beoogden wederinkoop der door Daendels in
den Oosthoek aan Chineezen verkochte landen; — gaf die verkoop,
in verband met het vroeger, tijdens de Compagnie en het
bestuur van Daendels, door particulieren onder verschillende voor-
waarden verworven landbezit, inzonderheid in het gebied be-
westen de TjiManoek, aanleiding tot het ontstaan van een chaos
van tegenstrijdige rechten en aanspraken, die, om zoo te
spreken, een Gordiaanschen knoop vormden, welken de Regeering
zieh eindelijk genoodzaakt zag door het regiement voor de lan-
derijen bewesten de Tji Manoek van 28 Febr. 1836 niet los te
maken, maar door te hakken. Zelfs zjj die na 1848 het, geluk-
kig niet verwezenlijkte, plan vormden, om de bebouwde gronden
van Java op groote schaal als middel tot schulddelging te ver-
koopen, lieten natuurlijk niet na zieh op het voorbeeld van den
landverkoop van Raffles te beroepen. Maar wat men ook bewe-
ren mocht, elke willekeurige beschikking over den grond door de
*) Vgl. N. G. Pierson, Koloniale Polttiek. 14—17. 3) Levysshon Norman. 29?.