Generaal zoüden erkend hebben, zoodat hij genoodzaakt werd
van de hofreis af te z ienV). Nog meer o'ndervonden het de ver-
tegenwoordigers der Compagnie aan het Hof van den nieuwen
Sultan van Jogjakarta, die gedurig in hunne memorien klaagden
dat zij zieh allerlei onbeschoftheden moesten laten welgevallen 2).
Onder zulke omstandigheden was de tijd voor hervormingen
voorbij. Na veel onvruchtbaar gehaspel onder de Jeden der Hooge
Regeering, keerde Nederburgh in 1799 naar het vaderland terug,
en de reeds in 1798 in beginsel besloten opheffing der Compagnie
kreeg haar beslag, toen in 1800 de nieuw ingestelde Raadvoor
de Aziatische bezittingen het hewind over de gewesten die niet
in handen der Engelschen gevallen waren, in naam van den
Staat op zieh nam.
TWAALFDE HOOFDSTÜK.
Het overgangstijdperk.
Tusschen den val der Compagnie en het herstel van het Ne-
derlandsche gezag op Java na een kortstondige vreemde heer-
schappij, verliepen zestien jaren, in welke buitengewone lotwisse-
lingen elkander met verbazende snelheid opvolgden. Ik noem dit
tijdvak dat van overgang, omdat wij in 1816 een nieuw stelsel
van koloniaal beheer zien huldigen, voor welks invoering de val
der Compagnie de noodzakelijke voorwaarde was; dat wij in
de eerste jaren na dien val langzaam en schoorvoetend, later
door Daendels met kraehtige hand zien voorbereiden; en dat, toen
de oude instellingen door de kortstondige Fransche heerschap-
pij nog meer geschokt en door de Engelsche verovering geheel
afgebroken waren, het richtsnoer werd van het bestuur van
Raffles, ofschoon dien Britschen landvoogd de tijd niet gelaten werd
’) Journ. der reis van Nederbnrgb door Wardenaar en d n P u y , Inleid. X I II—XVII.
Dat v. Overstraaten in die weigering de hand had, kan ik niet gelooven,
2) T. v. N . I . VI. 3. 137.
om de nieuwe orde van zaken behoorlijk te vestigen. Commis-
sarissen-Generaal, met de overneming van Java belast, vonden
düs dat eiland in een chaotischen toestand; maar de denkbeeiden
van Raffles in de hoofdzaak omhelzende, maakten zij deze tot
den grondslag der uieuwe instellingen, en ofschoon die denkbeeiden
in vele opzichten tegenspraak vonden, en zelfs de reactie
daartegen een tijd lang zegepraalde, drongen zij toch werkelijk
steeds dieper door, enwordt in het algemeenhet geheeletijdvak
van 1816 tot op den huidigen dag, maar inzonderheid dat se-
dert de vaststelling van het nieuwe Regeeringsreglement in
1854, geheel daardoor beheerscht. Op het overgangstijdperk
volgt dus dat der „invoering, bestrijding en zege van het
nieuwe stelsel,“ dat de geschiedenis van Java besluit.
De jaren die van den val der Compagnie tot aan de aanvaar-
ding van het bestuur door Daendels verliepen, waren voor Java
in vele opzichten günstiger dan men had mögen verwachten.
Yan Overstraten, Gouverneur Generaal en tevens als zoodanig
een der Commissarissen Generaal sedert 1797, bleef, nadat
Nederburgh de Hooge Commissie ontbonden had en naar Nederland
vertrokken was, alleen met het bestuur belast, en regeerde Java
niet zonder beleid naar strikt conservatieve beginselen, terwijl
in Nederland over de noodige hervormingen werd beraadslaagd
en een hartstochtelijke strijd tusschen Nederburgh en Dirk van
Hogendorp over de grondslagen van het koloniale stelsel werd
gevoerd. In 1801 overleden, werd van Overstraten eerst door
Siberg en in 1805 voorloopig door Wiese opgevolgd. Beide waren
zwakke en schroomvallige mannen, en Wiese, wien trouwens
bij zijne aanstelling uitdrukkeljjk bevel was gegeven alles op den
ouden voet te laten, meende reeds een zeer stoute daad te verrichten
, toen hij, onder den sterksten aandrang, den Gecom-
mitteerde voor de zaken van den Inlander schorste en een commissie
tot onderzoek van den staat der Bovenlanden benoemde,
— een maatregel die, zegt men, schier onmiddellijk door een
belangrijke vermeerdering van de opbrengst der koffie gevolgd
werd1). Terwjjl deze in 1802 slechts 46,000 pikols had bedragen,