van 20 December 1815, alle kosten kwijtschold aan vrijwillige
emancipatie verbonden, en aan de politie-beambten het recht
ontnam om, ten verzoeke der eigenaars, slaven in hechtenis te
houden. Het gevolg van al deze maatregelen was, dat het aan-
tal slaven gedurende het bestuur van Raffles sterk verminderde l).
Er was echter na het herstel van het Nederlandsch gezag nog
een zware strijd noodig, eer die instelling met 1 Jan. 1860 ge-
heel van Java’s bodem verdween.
Het opium was, ofschoon de Compagnie het monopolie van
den handel daarin over geheel Java reeds sedert 1677 genoten
had2), eerst sedert 1808 een belangrijk middel van inkomst
geworden, toen Daendels de bestaande opiumdirectie ophief en
langzamerhand eene verpachting der opiumkitten over geheel
Java invoerde 3). Raffles bestendigde die verpachting, maar
maakte in de regeling gedurige wijzigingen, meestal met
de strekking om het verbruik door de heffing van hooge
rechten te beperken, waarin hij zieh echter telkens door den
tegenstand van den handel te Calcutta zag gedwarsboomd.
Den l sten Sept. 1815 nam Raffles daarop het heroiek besluit,
om de bereiding van opium voor bijzonder gebruik en den ver-
koop van opium in het klein tot de drie hoofdplaatsen en de
Yorstenlanden te beperken, met bepaling van zwareboeten voor
de overtreders en verbeurdverklaring van alle opium buiten de
gestelde grenzen ontdekt. Hij had echter kunnen verwachten dat
die maatregel nog minder dan de vroegere de goedkeuring van
het Gouvernement in Bengalen zou verwerven, en werkelijk
ontving hij den last om het besluit in te trekken en alles weder op
den ouden voet te brengen, waaraan den 25sten Januari 1816
werd voldaan 4).
De zoutaanmaak en zouthandel waren tijdens de Compagnie
ingericht op eene uiterst drukkende wijze voor de Javanen,
zonder aan dat handelslichaam eenig noemenswaardig voordeel
op te leveren. Zij waren geheel in handen van de hoofden der
*)■ Levyssohn Norman. 157 vv. 2) Böven, bl. 587.
3) Daendels, Staat. 18¿Baud in Bijdr. t. d. I. T. L. en Vk. I. 144.
4) Levyssohü Norman. 248.
Chineezen, die alle günstig voor de zoutfabrikatie gelegen plaat-
sen in het Gouvernement van Java’s Noordoostkust van de re-
genten pachtten. De helft van den pachtschat kwam aan de
Compagnie; maar de bevolking der zoutdessa’s was geheel aan
de Chineezen overgeleverd, zij moest voor hen in heeredienst
in de zoutpannen werken en hun de gewone belastingen op-
brengen, welke laatste meestal reeds den pachtschat dekten,
zoodat het zout aan den Chineeschen pachter op niet meer te
staan kwam dan de aanzienlijke geschenken die hij jaarlijksaan
den Gouverneur der Noordoostkust moest opbrengen. Het zout
werd deels naar Batavia of den Overwal gebracht, waar het aanzienlijke
winsten opleverde ; deels door onderpachters, mede Chineezen
, längs de rivieren naar de bovenlanden vervoerd en bij kleine
hoeveelheden aan den inlander tot buitensporige prijzen gesle-
ten. De kojan zout, die te Tjeribon of Gresik 25 à 30 spaansche
matten waard was, bracht in de binnenlanden tot 140 sp.
matten op. In de Yorstenlanden werd, geljjk dat nog heden
geschiedt ’) , op omslachtige wijze zout van geringe hoedanigheid
aangemaakt. Overal elders hadden de Chineesche pachters het
monopolie, dat zij, door de Compagnie beschermd, met nadruk
wisten te handhaven 2).
Deze treurige toestand bleef ongeveer dezelfde tot 1813; aan
Raffles komt de eer toe het zout te gelijker tijd beter verkrijg-
baar en voordeeliger voor de Regeering te hebben gemaakt,
door de zoutadministratie geheel aan deze te trekken. Yol-
gens de proclamatie en het regiement van 29 Nov. 1813,mocht
op Java en Madoera (de Yorstenlanden uitgezonderd) geen ander
zout worden aangemaakt dan voor rekening van het Gouvernement,
dat reeds te voren zieh langzamerhand van den
eigendom der zoutpannen had verzekerd. Op eenige voorname
plaatsen werden hoofddépots opgericht, waar het tegen 20
spaansche matten per kojan van 30 pikols werd verkocht. Mindere
hoeveelheden dan een kojan werden hier niet afgeleverd;
ten gerieve der bevolking werden echter ook kleinere pakhuizen
*) T. v N. I . IX. I, 372; Kol. Versl., 1849, uitg. Kemiuk en zoon. 193.
2) D. v. Hogendorp, Bericht. 117; Raffles, Java. I . 198; Crawfurd, Hist. I I . 497.