geheel en al verdichting? Omtrent de ontzettende overdrijving
van alle cijfers kan zeker niet de geringste twijfel bestaan; maar
niet te ontkennen is het, dat vele bijzonderheden eene lokale kleur
dragen en van wezenlijke bekendheid des sehrijvers met Java
getuigen. Pogen wij het verhaal met de inlandsche berichten jn
overeenstemming te brengen, dan stuiten wij op onoverkomelijke
moeilijkheden, maar wij zagen reeds dat dit evenzeer het geval
is met schier alles wat ons de Portugeescbe sehrijvers van Java
berichten. In allen gevalle ligt een goede herinnering van den
strijd der vorsten van Demak tegen de nog in den ouden gods-
dienst volhardende Oost-Javanen ten grondslag; maar er schijnt
niet de minste reden te zijn om, met den heer Hageman | | , met
het hier verhaalde beleg van Pasoeroean den yal van Soepit
Oerang2) in rechtstreeksch verband te brengen. Dat de Javanen
na hunne nederlaag voor Pasoeroean en den moord aan hun
Pangeran gepleegd dadelijk naar Soepit Oerang zouden zijn
getogen en die plaats veroverd en verwoest zouden hebben, is
inderdaad schier ondenkbaar. Omtrent den tjjd van den ondergang
van Soepit Oerang laat zieh niets anders bepalen , dan dat die ver-
moedeljjk onder het bestuur van Pangeran Tranggänä heeft plaats
gehad. De overlevering verhaalt dat die plaats na een langdurig
beleg werd ten val gebracht door de volgende krijgslist. Eenige
duiven, buiten de vesting voedsel zoekende, werden door de be-
legeraars opgevangen, die aan hare staarten brandende lonten
hechtten. De vogels, terugvliegende, staken de met alang-alang
gedekte woningen in brand. De algemeene verwarring deed alles
op de vlucht slaan, en zonder slag of stoot viel de sterkte in
handen der belegeraars.
Yolgens de gewone overlevering der Javanen stierf Pangeran
Tranggänä in 1461 der Javaansche, d. i. in 1539 der Christe-
lijke jhartelläng. De Pangeran van Demak van wien Mendez Pinto
spreekt, kan onmogelijk een ander zijn, en sterft toch eerst in
1546. Hieraan zou ik echter minder waarde hechten; de tijdsbepa-
lingen in de Javaansche babads verdienen al zeer weinig vertrouwen.
*) Ind. Arch. I. 2. 375; Handleiding, I. 65.
Zie boven, blz. 214.
Erger reeds is het dat de Javaansche berichten niets weten van
des Pangerans geweldigen dood, noch van de verwoesting van
Demak door de oproerige Soldaten; maar het allerergste, dat zij
gewagen van eene verdeeling van Pangeran Tranggänä’s rijk
tusschen zijne zonen en behuwdzonen, die, terwijl zij onvereenig-
baar is met Mendez Pinto’s bericht omtrent de keuze van den
regent van Soerabaja tot zijn opvolger, niet uit de geschiedenis
van Java kan worden weggenomen, zonder die geheel onver-
staanbaar te maken.
Het verhaal van Mendez Pinto schijnt mij dus alleen van
waarde omdat het bevestigt dat de Pangeran van Demak als de
oppervorst van Java werd beschouwd, dat in den Oosthoek de
Siwaieten voortgingen zieh tegen zijn gezag te verzetten, en dat ook
de oudste Mohammedaansche vorsten van Banten hem als suzerein
erkenden — alles feiten die, schoon ook van elders steun erlangende,
toch, te midden der vele onderling strijdige getuigenissen, eenig
gevaar loopen van aan twijfel te worden prijs gegeven.
Yan de Portugeezen op Java vernemen wij van nu af zeer
weinig meer; maar zeker is het dat velen hunner er in Banten,
Panaroekan en elders ten handel kwamen. Cavendish vond, zoo
als wij zagen1), in 1588 Portugeezen te Balambangan, Houtman,
zooals ons later blijken zal, in 1596 te Banten. Aan den anderen
kant blijkt het echter, dat de vijandschap der Mohammedaansche
beheerschers van Java tegen de Portugeezen niet was uitgedoofd.
Eene vorstin van Djapara, die het volgende hoofdstuk ons nader
zal doen kennen, zond in 1550 eene vloot om Alaoe’d-din, koning
van Djohor, in zijn aanslag op Malakka bij te staan, en vereenigde
in 1573 en 1574 hare talrijke scheepsmacht met die van Sultan
Mantsoer-Schah van A.tjeh ten einde de Portugeezen uit diezelfde stad
te verdrijven. Ofschoon die tochten het beoogde resultaat niet ople-
verden, maar met önfzettend verlies voor de Javanen werden afgesla-
gen, blijft het toch een opmerkelijk feit, dat in 1574 Djapara 300 Zeilen
, waaronder 80 jonken van 400 ton, kon uitrusten 2). Er is trou-
!) Blz. 212.
2) Francisco d’Andrada, Cronica del Rey dom Joao o I I I , 4ta parte, c. 78;l)iogo
de Conto, Dec. V I , liv. IX , c. 5—9 , en Dec. IX , c. 17.