regelen getroffen om de betlemde bezetting in veiligheid naar
het strand te doen afkomen en de verspreide kantoren te be-
schermen. Zij voelde zieh echter te zwak om van het gebeurde
wraak te nemen, daar zij nu niet m e t en v o o r , m a a r te g en
den Soesoehoenan zou te strijden hebben, en het uit de sporen
van gisting, die zieh weldra overal vertoonden, haar duidelijk
bleek, dat zij op de bevolking niet rekenen kon en de geloovigen
nog steeds met denzelfden afkeer van de kafirs bezield waren.
Strooibriefjes, die in geheimzinnige taal tot verzet aanspoorden,
werden in Tjeribon en zelfs te Batavia verspreid. Een Tjeribonsch
districtshoofd deed een aanslag op den resident, maar werd als
amokmaker gedood. In Banten werd door de overgebleven aan-
hangers van Sultan Ageng eene samenzwering gesmeed om de
Hollanders te vermoorden, maar de bezetting werd nog tjjdig
door Sultan Hadji gewaarschuwd.
Dat bij de gebeurtenissen die aan Tak het leven kostten, ver-
raad was gepleegd, stond bij de Hooge Eegeering vast; doch
moeilijk was het te bepalen in hoever de Soesoehoenan zelf daar-
aan schuldig was. Toen het echter bleek dat de Soesoehoenan reeds
te Kartasoera gepoogd had, Pangeran Anom van Tjeribon door
schitterende beloften van de Hollanders af te trekken; toen reeds
voor den aanslag op Tak geschreven brieven van dien vorst aan
een zeeschuimer, die zieh onder den titel van Jang di Pertoean
Menangkabau als een voorvechter van het ware geloof voordeed,
te Tagal onderschept werden; was het in alien gevalle duidelijk
dat hij onder den invloed der vijanden van de Compagnie was
geraakt. "Wei zond hij in December 1686, en nogmaals in Juni
1689, gezanten naar Batavia om zijne onsehuld te betuigen, maar,
daar zij van geene volmacht tot afdoening der hangende zaken
voorzien waren, nam de Hooge Eegeering tegenover hen een
teruggetrokken houding aan, die te Kartasoera als onheilspellend
beschouwd werd.
Nog voor het einde van 1686 was de vloöt van den voorgewenden
Jang di Pertoean, die de Bantensche bezittingen op Sumatra
en zelfs de hoofdstad van Banten bedreigde, door den kom-
mandeur de Eonde, met hulp van de Bantenners, aangetast en
verslagen. Maar ook deze nieuwe zege der kafirs was niet toe-
reikend om den opgewekten geloofsijver te doen bedaren. Zelfs
de dappere Ambonsche kapitein Jonker, die in de oorlogen tegen
Troena Djaja en Sultan Ageng van Banten zulke uitstekende
diensten had bewezen, schijnt in die beweging te zijn medege-
sloept. In de nabijheid van Batavia op een landgoed te Toegoe ')
wonende, had hij grooten invloed op de. omliggende bevolking
gekregen, en koesterde hij wellicht reeds kwade voornemens, toen
wraakzucht over een grove beleediging, hem door den Eaad van
Indie de St. Martin aangedaan 2) , hem tot het plan dreef om
met zijn aanhang Batavia te overvallen en de Christenen te vermoorden.
De aanslag werd echter door een der samengezworenen
verraden, en de Eegeering trachtte Jonker in handen te krijgen.
Deze wierp nu het masker af en sloeg aan ’t branden en moorden,
totdat hij, door den kommandeur Sloot achtervolgd, na een
wanhopige verdediging het leven liet.
Ofschoon de grensregeling van het door den Soesoehoenan aan
de Compagnie afgestane gebied en de regeling der verhouding
van Tjeribon tot de Compagnie en Mataram, omtrent welke
punten aan Tak uitvoerige instructien gegeven waren, door zijn
dood en de daardoor ontstane spanning tusschen Batavia en Mataram
waren aehterwege gebleven, liet de Hooge Eegeering zieh
daardoor niet terughouden om haar gezag in deze gewesten op
een vasten voet te brengen. Aan de hoofden van al het land tusschen
de Tji Taroem en Tji Pamanoekan werd bekend gemaakt,
dat hun gebied door het verdrag van 1677 in vollen eigendom
aan de Compagnie was gekomen, dat het aan allen die niet onder
hare jurisdietie wenschten te leven, vrij zou staan binnen
zekeren termijn het land te verlaten, doch dat allen die bleven
alleen de Compagnie als hun wettigen Souverein te beschouwen,
en hare wetten en bevelen te volgen hadden. De hoofden werden
*) Toegoe aan de Maroenda, en niet Toegoe aan den voet van den Magemendoeng,
welke beide plaatsen in het Aardrijksk. en Stat. Woordenboek van N. I. en ook door
mS > *n de noot op Wallace’s Insnlinde I. 216, met elkander verward zijn. De in
1678 gestichte en nog bestaande gemeente van inlandsche Christenen waarvan daar
sprake is, zoeke men te Toegoe aan de Maroenda.
Valentijn IV. 1. 319.