vorst gehuldigd en toonde zieh steeds getrouw aan de Compagnie,
wier steun hij trouwens niet ontberenkon, zoowelwegens
zijne armoede, als omdat hij zieh zonder haar niet tegen de
vele misnoegden onder zijn eigen onderdanen kon handhaven ').
Tegen kwijtschelding der schuld van 60,000 rijksdaaldors, die
nog op Banten rustte voor de in 1698 tegen Landak bewezen
hulp2), stonden hij en zijne rijksgrooten, bij pleehtige acte van
26 Maart 1778, niet slechts Landak, maar ook de lang verge-
ten aanspraken van Banten op Soekadana, die geacht werden
de suzereiniteit over de geheele Westkust van Borneo in zieh
te sluiten, aan de Compagnie a f 3). Het doel van deze vertooning
was, voor de Compagnie een rechtsgrond te erlangen tot be-
moeiing met de aangelegenheden van Borneo, waar op dat tijd-
stip Sultan Aboe’r-rahman, de stichter van Pontianak, hare
vriendschap en bescherming zocht. In 1786 verloor Sultan Aboe 1-
Mofachir zijn eenigen echten zoon aan de kinderziekte, waarom
toen zijn jongere hroeder uit dezelfde moeder, Pangeran Mochji d-
din, tot troonopvolger bestemd werd. Werkelijkis deze prins, na
zijns broeders plotselingoverlijden, den 13denSept. 1802, door een
plechtig gezantschap van de Hooge Iiegeering, onder den naam
van Sultan Aboe’l-Path Mohammed Mochji’d-din Zeinoe’ts-Tsal
e h i n , m e t v e e l s t a a t s i e . t o t d e v o r s t e l i j k e w a a r d i g h e i d v e r h e v e n 4).
Omtrent den toestand van het Bantensche rijk in die dagen
worden ons belangwekkende bijzonderheden medegedeeld in stuk-
ken door Jhr. J. de Rovere van Breugel, koopman en admini-
strateur te Banten, voor de Werken van het Bataviaaseh Ge-
nootschap bestemd, maar op advies van den Gouverneur-Generaal
Alting ter zijde gelegd, omdat daarinvele Compagnie’s geheimen
onthuld waren 5). Die toestand was over het algemeen zeer on-
1) De Rovere van Brengel in Bijdr. t. d. I . T. L. en Vk. N. V. I. IBS—156,
318,319 ,361, naar wien Hageman, Handl. I. 214, op verschilfende punten te verbeteren is.
2) Zie boven, bl. 440.
| Zie mijn Borneo’s Wester-afdeeling, I. 260. Vgl. behalve de daar aangewezen
schrijvers ook nog Hageman, Handl. I . 214, de Rovere van Brengel, t . a. p. 329.
4) Zie het Dagverhaal van het gezantschap in Bijdr. t . d. I . T. L. en Vk.
V I . 366 vv. De naam en datum der verhefüng van den nieuwen vorst, beide
verkeerd opgegeven door Hageman, Handl. I . 215, vindt men aid. hl. 385.
5) Zie Bijdr. t . d. I . T. L. en Vk. N . V. 1. 10 6 , 312.
günstig. „Elk inwoner van Banten“ , zoo lezen wij daar, „isver-
plicht tot heerediensten aan zjjn hoofd in iedere negerie, en
buitendien nog, in het algemeen, aan den vorst zelven ’). Niemand
dürft zieh rijk toonen, uit vrees dat vijanden hem van
het zijne zouden berooven, waarvan de Bantenners bijzonder
slag hebben, zoodat er dan ook tegenwoordig geen tien geze-
ten Bantenners meer gevonden kunnen worden, die koophandel
van eenige beteekenis drijven.“ De trouw des Sultans jegens de
Compagnie was hem, volgens dien schrijver, niet bijzonder als
Verdienste aan te rekenen, daar hij geheel op dat lichaam steunde.
„Nogtans,“ zegt hij, „is het voor de Compagnie altijd voordee-
lig, hetzij van harte of geveinsd, door Bantens vorsten geeerd
en bemind te worden 2).“ De schuld die de Compagnie in 1784
van den Sultan te vorderen had, hedroeg nagenoeg een millioen
gülden. Ongeveer de helft dier schuld bestond uit de oorlogs-
kosten, gemaakt ter onderdrukking van den opstand in 1750.
Een ander deel vloeide voort uit de uitgaven voor de bezetting
van het in 1738 te Toelang Bawang in de Lampongs gebouwd
fort Yalkenoog3), dewijl sedert 1743 dit bedrag door hetonver-
mogen des Sultans om te betalen gedurig was opgeloopen. Hierbij
kwamen nog andere posten zoo van ouder als later dagteekening,
want steeds waren de Bantensche vorsten onvermogend geweest
om te voldoen aan de voorwaarden der conventien, herhaaldelijk
met de "Compagnie aangegaan, waarbij de afbetaling der schuld
in jaarlijksche termijnen geregeld werd 4).
Het kasteel Soeroesoean, het oude verblijf der Bantensche
Sultans, had van de Nederlanders den naam van het fort de
Diamant ontvangen 6). Het vormde een onregelmatig vierkant met
vier hol werken en een halve maan; doch het geschut waarmede
het bewapend was, bevond zieh in den ellendigsten toestand. Op
0 Dat echter een deel der hevolking aan byzondere lasten onderworpen was, werd
reeds D. I . 351 en 356 aangetoond.
3) De Rovere van Brengel. 116.
3) Zie boven, blz. 451. De naam Valkenoog is een toespeling op dien van den Gonv,
Gen. Valkenier, gelijk die van het fort Speelwijk te Banten op den naam van den
Gouv. Gen. Speelman.
4) De Rovere van Brengel. 118.
6) Zie boven, bl. 399, en de Rovere van Brengel. 115 en 324.
II. 33