toon, waarop de Compagnie gewoon was met hen te handelen,
was meer die van een welmeenenden vriend en raadgever, dan
yan een Souverein die het gewicht van zijn oppergezag deed
gevoelen. Zij genoten openlijke eerbewijzen alsof zij geheel on-
afhankelijke vorsten waren. Met alleen hunne afgezanten, wanneer
die te Samarang bij den Gouverneur der Noordoostkust kwamen,
maar ook de brieven der vorsten werden met de uiterste plech-
tigheid, volgens ’s lands gebruiken, ontvangen; en zelfs als de
Gouverneur zieh aan een der Hoven bevond, genoot hij, ofschoon
alsdan de Compagnie vertegenwoordigende, geen den minsten
voorrang boven den vorst. Alles waarbij maar eenigszins etiquette
te pas kwam, tot zelfs het getal en de opvolging der gezond-
heden die op plechtige maaltijden gedronken werden, werd, om
toch maar geen aanstoot te geven, met de grootste oplettendheid
in acht genomen, zooals het door de adat was geregeld. Maar
ook het gezag werd geheel onbelemmerd door de vorsten in
hunne Staten uitgeoefend, zonder eenige andere bemoeienis van
den kant der Compagnie, dan welmeenende raad, waar dienut-
tig werd geacht. Zij hadden eene van de Compagnie geheel on-
afhankelijke krijgsmacht op de been, die zij naar goedvinden
konden vermeerderen of verminderen, en ofschoon de Compagnie
zieh het recht had voorbehouden om over de troonopvolging
te beschikken, werd die gewichtige zaak altjjd bij het leven der
regeerende vorsten, met gemeenschappelijk overleg en tot hun
genoegen geregeld.“ De heer Nederburgh vergat slechts er ook
bij te voegen, dat de vorsten en grooten de vrijheid behielden
om hunne gedweee en aan verdrukking gewone, steeds alles van
hunne meerderen geduldig verdragende onderhoorigen naar har-
telust te knevelen en uit te zuigen, en vrijelijk den teugel te
vieren aan die neiging tot wreedheid en wraakzucht, die steeds
den Javaanschen adel heeft gekenmerkt. Hij vergat, b. v., het
feit in rekening te brengen, dat in 1776 in Soerakarta, dus
in een gewest aan het oppergezag der Compagnie onderworpen,
dertien vrouwen uit den harem, van overspei beschuldigd, ver-
oordeeld werden om door vergif te sterven, en daarop elk aan
een paal gebonden met een met oepas bestreken splinter in de
ontbloote borst werden gestoken, met dat gevolg dat zij na vijf
minuten door bevingen, stuiptrekkingen en vreeselijke pijnen
geteisterd werden, en na zestien minuten, misvormd en met
blauwe plekken geteekend, den laatsten adern uitbliezen l). Bo-
vendien zal het ons blijken, dat, hoe lieht ook het juk der
Compagnie voor de vorsten mocht zijn, het hun toch soms nog
te zwaar viel.
Aan Amangkoe Boewäna, Sultan van Jogjakarta, wordt alge-
meen lof toegezwaaid voor de wijsheid en de geestkracht waarmede
hij het rijk bestuurde, dat hij aan zijne dapperheid verschuldigd
was. Hij slaagde er in de landen onder zijn beheer, die zooveel
door de verwoestingen des oorlogs geleden hadden, tot een trap
van welvaart en bloei te brengen die alle verwachtingen overtrof,
en bleef tot aan zijn dood een trouw bondgenoot der Compagnie
2). Intusschen ontbrak het hem niet aan de gewone sluwheid
der Javaansche Grooten. Men zegt dat hij van de siechte rege-
ling der grensscheiding tusschen zijn gebied en dat van Soerakarta
meesterlijk party wist te trekken om zijn grondgebied ten koste
van den Soesoehoenan te vergrooten, en dat hij, bevreesd dat
de verdeeling van het Mataramsche rijk na zijn dood niet langer
door den Soesoehoenan en de Compagnie zou geeerbiedigd
worden, eene zonderlinge list te baat nam om aan zijn oudsten
zeon de opvolging in zijn rijk te verzekeren. Die zoon, Baden
Mas Sendärä geheeten, naar den berg Sendàrà aan welks voet
hij in de desa Telahap geboren was, veroorzaakte op zijn aan-
stoken te Trajem in Kadoe, behoorende tot het grondgebied
van Soerakarta, ongeregeldheden, die natuurlijk klachten en het
verzoek om zijne terugroeping van den kant des Soesoehoenans
uitlokten. Die vorst deed in zijn schrijven tevens opmerken,
hoezeer de prins door zijne onrechtmatige handelingen zijne
vooruitzichten om den troon zijns vaders te bestijgen, in gevaar
bracht. Dadelijk maakte Amangkoe Boewäna van deze uitlating
*) Roorda van Eysinga, Ld. en Volk. I I I . 2. 130.
2) Nederburgh, Verhand. 173 ; Mijer, Leven van v. Overstraten, inT. v. N. I. I I I . 1.
211; Overz. d. gebeurt. in het Djocjocartasche rijk, in T. y . N. I . VI. 3. 128,
130; Hageman, Handl. I, 21 9 , en in T . v. I . T. L. en Vk. IX . 317*