zieh de hoofden der faktorie te verwijten gehad, maar zij waren
er zwaar voor gestraft. De löge was, waarschijnlijk op last van
den rijkshestuurder, verbrand, onderscheidene Hollanders waren
vermoord, zelfs het ljjk van den overleden president Coteels was
opgegrawen en onteerd, en slechts onder zeer bezwarende voor-
waarden kon verlof tot het bouwen eener nieuwe löge verkregen
worden.
Doch Both was gelukkig genoeg den rechten man te vinden om
hier aan het hoofd der zaken te plaatsen. Jan Pieterszoon Koen, door
hem aangesteld tot boekhouder-generaal en directeur der kanto-
ren Banten en Djakarta, wist niet alleen terug te winnen wat
verloren was, maar de zaken der Compagnie, die nooit ijveriger
dienaar bezat, met zulk een goeden uitslag te behartigen, dat
hij als de grondlegger van haar Indisch rjjk mag beschouwd worden.
Daarbij noopten hem echter de gedurig te Banten onder-
vonden moeielijkheden meer en meer de aandacht op Djakarta
te vestigen, waar in 1612 de kommandeur Hendrik Brouwer
eene meer geschikte plaats voor de vestiging van het kantoor
van den regent had verworven. Zij lag juist hij de monding van
de Tji Liwong, aan den rechteroever der rivier. Doch van de
oprichting eener sterkte in zjjn land wilde de regent niets weten,
en zoolang de bewindhebbers der Compagnie nog tot geene beslis-
sing gekomen waren, of het middelpunt van hären handel en haar
hestuur te Banten, Djakarta, of op eenige andere plaats zou
gevestigd worden, was de tjjd nog niet daar om er op aan te
dringen. Maar even weinig was ook de Pangeran rijksbestuur-
der van Banten genegen, om aan de Nederlan ders het bouwen
der sterkte te vergunnen die zij voor de veiligheid van
hunnen handel behoefden, en schoon hij gaarne aan de hoofdstad
de voordeelen van den handel met de Europeanen verzekeren
wilde, begeerde hij toch bovenal dat deze door hooge tolrechten
vruchten zou opleveren voor de schatkist. De belangen der Nederlan-
ders werden tegen zijne vaak grillige eischen door Koen met groote
hekwaamheid en volharding verdedigd. De politiek van Koen be-
stond voornamelijk daarin, dat hij, gedurig tusschen Banten en Djakarta
heen en weder trekkende, het personeel en matefieel van
het kantoor te Djakarta van tijd tot tijd versterkte, en den schijn
aannam alsof de Compagnie Banten geheel wilde verlaten, om
den najjver van den Pangeran op te wekken en hem tot meer
toegevendheid te bewegen.
Mijn bestek laat niet toe de worsteling tusschen den sluwen
en dubbelhartigen Javaan en den vastberaden en onverzettelijken
Niederländer in hijzonderheden te volgen. Alleen moet ik opmer-
ken, dat de bewindhebbers der Compagnie, niets van den stand
der zaken hegrijpende, Koen van de vereischte middelen om den
Bantenner door vertoon van macht ontzag in te hoezemen en
zieh tegeljjk met nadruk tegenover de Engelschen te doen gel-
den, schier geheel verstoken lieten. Deze laatsten, die destijds
gewoon waren overal te volgen waar de Niederländers den weg
hadden gehaand, vestigden zieh in 1614 mede te Djakarta en
verkregen er den afstand van een stuk grond, waarop zij een
huis bouwden, aan den linkeroever der Tji Liwong, juist tegen
over de Nederlandsche faktorie, gelegen. De rijkshestuurder van
Banten werd meer en meer verbitterd tegen den regent van
Djakarta, half, zoo het schijnt, omdat hem zijne toegevendheid
jegens de Europeanen ergerde, half omdat hij hem de voordeelen
van hunnen handel benijdde. Hij zocht dus een gelegenheid
om dien regent van zjjn leen vervallen te verklären en zjjn ge-
bied te hechten aan de landen onder het rechtstreeksch heheer
van de kroon.
Ofschoon reeds sedert 1611 in Europa onderhandelingen tusschen
de Engelsche en Nederlandsche Compagnien tot bevordering eener
betere verstandhouding waren gevoerd, werd in Indie de verbit-
tering tusschen beider dienaren steeds grooter. In Banten vielen
in 1616 en 1617 weder gedurig straatgevechten voor, en Koen
was zoo bij de Engelschen gehaat, dat zij, zooals zij zieh uitdruk-
ten, de hoogste galg niet hoog genoeg voor hem achtten. Te gelijker
tijd Stegen de kwellingen die de rijkshestuurder den Niederländers
aandeed, tot een ongehoorde hoogte. De Gouverneur-Generaal
Reael geloofde nog altijd aan de mogelijkheid om door zachte
middelen de goede verstandhouding zoo met de Engelschen als
met Banten te hersteilen, maar Koen, meer voortvarend van aard,
19*