Gern bong ) , Padjarakan, Gronggang, Gresik en Djaratan en ein-
delijk ook Soerabaja in de asch, en verspreidden zulk een schrik,
dat de strandbewoners op vele plaatsen naar het binnenland
vluchtten en de mare der aangerichte verwoestingen tot Mataram
doordrong. Te Domong2), een weinig ten O. van Basoeki, had-
den de Makassaren zieh versterkt en hun hoofdkwartier gevestigd.
Deze aanvallen op het Mataramsche gebied waren het uit-
vloeisel der saroenspanning van Kraeng Galesoeng met Troenä
Djaja, waarvan weldra ook het huweljjk van den Makassaarschen
edelman met eene dochter van den Madoereeschen prins openlijk
getuigenis gaf. Als derde bondgenoot sloot zieh ook de priester-
vorst van Giri bij hen aan. Yolgens de Gresiksche kronieken
had Amangkoe-Rat den Panembahan Mas Witänä, die in 1638
Panembahan Ageng 3) te Giri was opgevolgd, omdat hij in de
voorvaderlijke vijandschap tegen het Mataramsche huis volhardde
en op het geestelijk oppergezag bleef aanspraak maken, in 1660
door een zijner rijksgrooten doen vermoorden. Daarna had hij
een afzonderlijken regent voor Gresik benoemd en het. heiligdom
te Giri 4) , dat hij om den wille des volks moest blijven ontzien,
gesteld onder zekeren Poespä Itä, met den titel van Pangeran 5).
De politiek door de vorsten van Mataram ten opzichte van Giri-
Gresik gevolgd, schijnt veel overeenkomst gehad te hebben met
die van de Compagnie ten opzichte van Mataram zelf. Het was
eene politiek van langzame ondermijning, ook door verdeeling
van gezag, eene politiek tevens welke de hoofden, die een ver-
minderde waardigheid uit de handen van den opgedrongen
meester als een weldaad ontvangen moesten, zelden tot dank-
*) De betrekking tusschen Pasoeroean en Gembong is eene soortgelijke als die tus-
schen Gresik en Djaratan: Valentijn onderscheidt nitdrukkelijk tusschen Gembong en
Pasoeroean (IV. 1. 50, 51 en op zijne kaart); - maar thans heeft Gembong zijn afzon-
derlijk bestaan verloren en meenen zelfs sommigen (b. v. de Holländer, Land- en
Volkenknnde, 3e dr. I. 358), dat Gembong de oorspronkelijke naam van Pasoeroean is.
De rivier van Pasoeroean heet nog Kali Gembong.
2) De ligging van Domong blijkt nit de Jonge, VI. 203, waar door »Masaoeky»,
het tegenwoordige Basoeki, en door "Paladingam» Mlandingan wordt aangeduid. Zie
Valentijn IV. 1. 51 en zijne kaart.
3) Zie blz. 327. *) Zie blz. 190.
6) Wiselius in T. v. I . T. L. en Vk. D. XXIII.
baarheid sterade. Poespä Itä was door banden des bloeds Verbünden
zoowel met het oude Girische vorstenhuis, welks van ouds
aan Mataram vijandige politiek hij voortzette, als met Troenä
Djäjä, wiens aanspraken hij heimelijk steunde, ofschoon hij zijne
wäre gezindheid langen tijd wist te bedekken.
Maar ook in Banten zou Troenä Djäjä weihaast krachtigen
steun vinden. De gelegenheid om aan Mataram afbreuk te doen
en de Compagnie te weerstreven was voor Sultan Ageng veel
te schoon, om er niet zelfs zijne veete tegen de Makassaren
aan op te offeren, terwijl tevens ook zijn, hetzij dan echte of
slechts door de politiek geinspireerde geloofsijver hem eene lijn
deed trekken met Troenä Djäjä, die mede zieh als een vurig
strijder voor den Islam wilde doen doorgaan.
In het Mataramsche rijk was het op het tijdstip toen de op-
stand uitbrak, allertreurigst gesteld. De vorsteljjke familie zelve
leefde in de schromelijkste oneenigheid. Met minder dan vier
van des Soesoehoenans zonen betwistten elkander de opvolging
tot zijn troon: Pangeran Adipati Anom, oud 35 jaar, van moe-
derszijde gesproten uit het huis der Soerabajasehe regenten; Pangeran
Mertä Sänä, oud 30 ä 32 jaar, verwekt bij eene Demaksche Njai;
Pangeran Poeger, oud 3 0 , en Pangeran SingäSari, oud 27 jaar,
beide gesproten uit eene Balambangansche vrouw van geringe
afkomst. Wel had de Soesoehoenan vroeger zijn oudsten zoon tot
opvolger bestemd, maar later gaf hij nu eens aan dezen dan
aan genen der genoemde prinsen de voorkeur, en zijne wankel-
baarheid gaf rjjkelijk voedsel aan allerlei kuiperijen en hofkaba-
len. Bovendien kon de gruwzame gestrengheid van den Soesoehoenan
niet uitwerken, dat hij door zijne ambtenaren trouw werd
gediend. Yan de schatten die de knevelarij der landvoogden en
grooten aan de arme bevolking wist te ontfutselen, kwam slechts
weinig in de schatkist des Soesoehoenans terecht; en de vrees
en wrok, door zijne euveldaden gevoed, brachten te weeg dat
hij onder regenten, dorpshoofden en priesters veel meer geheime
vjjanden dan oprechte aanhangers had.
In den aanvang van 1676 ontving de Hooge Regeering te
Batavia van hären resident te Djapara bericht van de verwoes-
23*