schoone kunstwerken, van den terugkeer dior eenmaal zoo dicht
bewoonde en druk bezochte piek tot den woesten natuurstaat
— wie zal het ons kunnen zeggen P Sommigen hebben het denkbeeid
geopperd, dat de vernieling zou te wijten zijn aan het zwaard
der Boeddhisten, die de wapenen tegen de belijders van Siwa
zouden gekeerd hebben, of aan het woeden van den Islam tegen
de afgoderij. Maar aan een stnjd hier gestreden valt nauwelijks
te denken; bij de veelvuldige nasporingen op het Dieng-plateau
heeft men er geene wapenen gevonden, geene overlevering getuigt
van hier geleverde gevechten, en geen enkel bewijs kan worden
bij gebracht dat Boeddhisme en Brahmanisme op Java elkander ooit
met geweld zouden bestreden hebben. De heer van Kinsbergen,
die zieh langen tijd op het plateau met de vervaardiging van
photogrammen der merkwaardigste overblijfselen bezig hield,
meent dat de vernieling der gebouwen voor een groot deel aan
de bouwmeesters zelven moet geweten worden, daar op betrek-
kelijk zwakke muren en kolonnades een veel te zware last van
daken of spitsen was gelegd. Aardstortingen van de naburige bergen
, regenvlagen en onweders , die in den natten moeson het Diehg-
plateau zelfs in een moeras plachten te verkeeren, endetusschen
de steenen dringende wortels van planten en boomen,'— alles
de gewone oorzaken der slooping van Java’s oude gebouwen, —
schijnen volgens zijne voorstelling het overige te hebben ge-
daan. Maar deze verklaring is ten minste onvolledig te achten.
Zij geeft geen rekenschap van het geheel verdwijnen der oude
bevolking en kan zelfs den toestand waarin de priesterstad
zelve en de tot haar opvoerende wegen en trappen gevonden zijn,
niet geheel begnjpelijk maken. Zonder eene geduchte katastrophe
schijnt mij een en ander onverklaarbaar, en ik bljjfdaarom hechten
aan het door Junghuhn geopperd vermoeden, dat het best
van alles rekenschap geeft.
Ten Z. Z. W. van het Dieng-plateau ligt eene vervaarlijke berg-
massa, waaruit de hooge toppen van den Kendil en den Pakoe-
wädjä omhoog njzen. Deze bergen, thans door een kloof geschei-
den, moeten eenmaal 66n geheel hebben uitgemaakt, en vooral
aan en om den Poekoewädjä vertoonen zieh de duidehjke sporen
dat hier vroeger een eruptiekegel bestond, die door zijne eigene
uitbarsting uit elkander is geslagen. De noordelijke en oostelijke
hellingen van den Pakoewädjä zijn geheel bedekt door een chaos
van kolossale, woest op elkander gestapelde of als bouwvallen
dooreen liggende lavabrokken, die zieh als de puinhoopen van
den verbrijzelden top voordoen. Maar ook het Dieng-plateau is
met lava bedekt, die geheel met de lavasoort van den Pakoewädjä
overeenkomt, en zieh kenmerkt door groote kristallen van
glasachtig veldspaath, wit- of geelaohtig van kleur, en vermengd
met schier even groote sterk blinkende kristallen van hornblende
in eene veldspaathachtige blauwachtig-grijze grondmassa.
Geheel ver schillend is daarentegen de lavasoort waaruit al de
tempels van den Dieng zijn gebouwd. Deze is lichtgrauw, puim-
steenachtig, poreus, vol kleine augietkristallen. Nergena wordt
thans deze soort aan de oppervlakte gevonden, en van zelf ontstaat
dus het vermoeden, dat de lavastroom waartoe zij behoorde, se-
dert den bouw der tempels door andere lavastroomen overstelpt
is, met andere woorden dat de steensoort waaruit de tempels
zijn opgetrokken, verborgen ligt onder de lavastroomen en het
lavapuin die door de uitbarsting en verbrijzeling van den Pakoewädjä
over de vlakte verspreid zijn en waarop zieh de nieuwe
plantengroei heeft gelegerd. Nu wordt het ook duidelijker waar-
om de heer van Kinsbergen, toen hij tot het photographeeren
der Diengtempels wilde overgaan, bemerkte dat zij ongeveer zes
voet diep, d. i. tot ongeveer een vierde hunner hoogte, in den
grond bedolven waren; weshalve dan ook onder zijne leiding eene
uitgraving is aangevangen, die sedert onder opzicht van den
ingenieur Pet is voortgezet. En nu kunnen wij ons ook gemak-
kelijk begrijpen, waarom de geheele bevolking, voor zoo ver zij
niet bij die katastrophe is omgekomen, dit oord van dood en
vernieling is ontvlucht.
Men kan het plateau van den Dieng tot zekere hoogte met
Pompeji vergelijken; want schoon hier de monumenten slechts
ten deele door den lavastroom bedolven zijn, heeft de hooge en
van de geheele wereld afgezonderde ligging het overige gedaan
om de door hare bevolking verlaten stad der vergetelheid prijs