het tot dusver gebruikelijke Sche-po, eene verbeterde schrijfwjjze van
den naam ingevoerd, die niet, gelijk gewoonlijk wordt opgegeven,
als Koea-oea, maar ongeveer als Dziao-oa moet worden uitgespro-
ken ’). Omstreeks denzelfden tijd werdde Indische Archipel door den
beroemden Venetiaan Marco Polo bezocht. Bij hem is Giava (Java)
de gemeenschappelijke naam der groote Soenda-eilanden, die hij
in Groot-Java en Klein-Java onderscheidt. Met het laatste bedoelt
hij Sumatra, met Groot-Java het eiland dat wij thans Java noemen ,
maar dat hij kennelijk nog niet van Borneo onderscheidt. Ook later,
toen de wateren tusschen Java en Borneo lang bekend en beva-
ren waren, ging men voort aan Java den naam van Groot-Java
te geven, waaronder het nog bij Valentijn voorkomt. Bij de
Arabieren is de -onderscheiding tusschen Groot en Klein Java,
die waarschjjnlijk op hun voorbeeld door Marco Polo werd ge-
maakt, nog heden gebruikelijk. Yandaar ook dat wij in een
Maleischen brief van den Sultan van Palembang van 1812
Raffles als den Gouverneur van „Groot Java“ vinden aangeduid 2).
Een later Arabisch reiziger, Ibn Batoetah, die op zij ne tochten
den Indischen Archipel in 1345 bezocht, geeft den naam Djawah
(met vrouwelijken uitgang) bepaaldelijk aan Sumatra, maar onderscheidt
daarvan het eigenlijke Java door den naam van Moel of Moela
Djawah, die naar de meening vanDulaurier „hetvoorname Java“ ,
beter naar die van Eriederich „het oorspronkelijke Java“ zou
aanduiden 3). Mij bevredigen die verklaringen niet geheel, ofschoon
altijd meer dan de gewaagde gissing van Prof. Pijnappel !), dat
Moel Djawah eene verbastering zou zjjn van Madjapahit, den
naam van het bekende Javasche Hindoerijk.
Onder de Tamielsche benamingen van Java vind ik nog Jawam,
d. i. ’t Javaansche nam. eiland, vermeld; maar ook bij dit volk
is die naam dubbelzinnig, gelijk daaruit blijkt dat Sawakam (ver-
. *) Hoffman bij Müller, Bijdr. tot de kenn is van Sumatra, bl. 47 w . ; Sohlegel in
T. v. I . T. L. en Vk. XX, bl. 16, 30, en Bijl. I eri I I .
J) Meursinge, Mal. leesboek, I I . 4. Er staat Djawi al-kabir. Over den vorm
Djawi zie beneden.
3) Journ. Asiat. 1847. I. 244; Verh. v. h. Bat. Gen. XXVI. 83. Moela beteekent
in ’t Sanskr. en Jav. b e g i n , o o r s p r o n g , w o r te l,
") T. a. p. bl. 154. ~
zacht uit Djawakam) bij hen niet zoozeer de Javaansche als de
Maleische taal aanduidt. Iets dergeljjks merken wij op bij de
Siameezen, die aan de Maleisehe taal den naam van tjawa (een
harderen vorm voor djawa) geven ').
Ten besluite van dit overzicht der geschiedenis van den naam
Java wil ik nog een oogenblik bij het tegenwoordig gebruik
daarvan in den Indischen Archipel zelven stilstaan. De uitspraak
der Javanen is Djäwä, dat in. de hooge taal, volgens de gewone
regelen der vormverandering, overgaat in Djawi. Deze laatste vorm
is thans bij de Arabieren de alleen gebruikelijke. De Javanen
zelven bezigen Djäwä en Djawi, zoo het schijnt, sleehts als com-
plement. Zij noemen hun eiland Noesä (Noeswä) Djäwä of Djawi
of ook Tanah Djäwä of Djawi 2), maar bezigen dit laatste vooral
voor het eigenlijke Java in tegenstelling met de Soenda-landen.
Een Javaan heet Wong Djäwä of Tiang Djawi.
In het Maleisch heet het eiland Djawa en wordt Djawi als bijvoe-
gelijk naamwoord met de beteekenis van J a v a a n s c h gebruikt3);
maar de Maleiers houden toch ook nog vast aan de oude ruimere
beteekenis dezer benamingen, wanneer zij ook zichzelven Orang
Djawa en de Maleische taal bahasa djawi noemen. De Bataks op
Sumatra geven bepaaldelijk aan de Maleiers den naam van Djaoe
en de Makassaren en Boegineezen gebruiken Djawa niet enkel van
Java en de Javanen, maar ook van de Maleiers en andere buiteu
Celebes wonende volken van den Archipel 4).
Zoo zien wjj, dat nog overal de sporen zijn overgebleven van het
vroeger gebruik, dat den naam Java, behoudens de wijzigingen in vorm
die hij in den loop der tijden ondergaan heeft, tot de geheele Indische
eilandenwereld, voor zoover zij bekend was, uitbreidde, ofschoon
daarnevens een streven niet te miskennen i s , om, waar men zieh
nauwkeurig wilde uitdrukken, dien meer en meer te beperken tot het
eiland dat in ons spraakgebruik alleen den naam van Java draagt.
') V. d. Tuuk , Bat. leesb. IV . 43.
2) Noesa beteekent e i l a n d , Tanah l a n d , g ew e s t.
3) D jaw i is bij dit gebruik te beschouwen als het Arabische van den naam des
eilnnds gevormde gentilitium.
4; Matthes, Mak. Wdbk. 422, Boegin. Wdbk. 474.