goederen gelegd werd. In plaats van pogingen aan te wenden om
de goede verstandhouding te hersteilen, deden de onzen aan de
stad en hare bevolking allerlei geweldenarij aan; zij vingen eenige
der bewoners op, maakten de reede onveilig en losten eenige
kanonschoten op de stad. Deze onbesuisde handelingen brachten
hen, zooals te verwachten was geweest, in zoo groote verlegenheid ,
dat zij zelfs om versch water te verkrijgen naar den overwal op
Sumatra verzeilen moesten.
Den 2<len October kwamen de schepen voor Banten terug.
Men onderhandelde over het herstel van den vrede en de hoof-
den van Banten betoonden zieh zoo rekkelijk, dat den 18den
October eene overeenkomst getroffen werd. De Hollanders die
gevangen waren gehouden en inmiddels in groot gevaar verkeerd
hadden, werden tegen een losprijs vrij gegeven, en aan de onzen
werd op nieuw vergund op gelijken voet met de Portugeezen en
Chineezen handel te drijven. Doch nu ontstonden nieuwe moei-
lijkheden door de komst van een Portugees, uit Malakka afgevaar-
digd, die alle krachten inspande om den handel aan de Neder-
landers te doen verbieden, opdat zij zonder lading vertrekken
zouden. Wederom namen de scheepsbevelhebbers de toevlucht
tot redeloos geweld. Den 2den November gingen de onzen op
Banten lo s, beschoten, maar zonder vrucht, de bark van den
Portugeeschen gezant, kaapten twee jonken die met specerijen van
Banda gekomen waren, en een scheepje van Bandjermasin, enzeilden
daarop weg na door hun gedrag de beschuldiging der Portugeezen,
dat de Hollanders geen natie, maar sleehts een bende zeeroovers waren
, volkomen in de oogen der inlanders gerechtvaardigd te hebben.
De vloot zeilde nu oostwaarts, voorzag zieh te Djakarta van
levensmiddelen, deed vervolgens het eiland Karimon Djawa aan,
en bezocht de havens van Toeban en Sidajoe, destijds stapelplaatsen
van den specerijhandel, terwijl een der schepen ook Djaratan'),
J) Djaratan of Padjaratan schijnt de rechte schrijfwijze te zijn van een naam die bij onze
onde reizigers J or tan, Joertan of Joartan luidt. Deze plaats lag in de onmiddellijke nabij-
heid van Gresik, stond daarmede onder het bestuur van denzelfden schahbandar, en was
ineer bepaald de woonplaats van de handelaars. Zie Hageman in T. v. I. T. L. en Vk.
XVII. 367, en N, T. v. N. I . XXX. 289. Vgl. ook Meinsma in T. v. N. I. 1869.
I . 217.
de handelswijk van Gresik, aandeed. In schijn toonden de regen-
ten en bevolking dier plaatsen zieh tot den handel met de onzen
geneigd; doch dit bleek sleehts een geveinsde houding te zijn.
Lieden uit Banten hadden längs het strand onze vloot gevolgd
en overal verspreid hoe de Nederlanders zieh daar gedragen
hadden. Te Sidajoe werd dan ook het schip Amsterdam, onder
voorwendsel dat de Adipati met zijn gevolg aan boord zou komen,
door prauw'en omsingeld, waaruit een bende Javanen op het dek
sprong, die in de verwarring 12 der schepelingen van kant
maakten. Na een bloedige worsteling werden echter de Javanen
van boord naar de prauwen of in zee gedreven, waarna eenige
schoten met schroot eene geduchte slachting onder hen aanrichtten.
Den 6den December kwamen nu de schepen ten anker voor
Arisbaja op het eiland Madoera. Ook hier was, zoo men meende,
de bevolking gewaarschuwd, en hare bewegingen werden met
ergdenkendheid gadegeslagen. Echter verzochten de regent ende
hoofdpriester verlof om aan boord te komen, hetgeen werd toe-
gestaan. Doch toen de vorstelijke prauw, in plaats van, zooals
men verwacht had, naar het schip Mauritius te roeien, den
steven wendde naar het schip Amsterdam, werd dadelijk de
achterdocht bij de onzen gaande, en zonder eenig beraad werden
drie stukken van de Amsterdam op de prauw gelost, met
het gevolg dat de regent, de priester en een aantal hunnervol-
gelingen het leven lieten en vele andere Javanen werden gevangen
genomen ‘). Dat men onder deze laatsten eene vrouw
en een achtjarig kind, zoon van den regent, vond, is wel het
beste bewijs dat men de Madoereezen ten onrechte van verrader-
ljjke bedoelingen had verdacht, en dat men ook hier metonver-
1) Volgens de Madoereesche babad was destijds het bestuur te Arisbaja in banden
van Pangeran Tengah, zoon van Panembaham Lemah Doewoer, en zij weet niets van het
ongeval aan een regent dier plaats wedervaren. Zie llageman, Ind. Arch. I I . I. 115,
en de vertaling der Madoereesche babad in T. v. I . T. L. en Vk. XX. 255. ’t Kan
zijn dat het oude reisverhaal hier ten onrechte van een koning, d. i. van een regent,
gewaagt, en een hoofd van minderen rang, b. v. de schahbandar, het slachtoffer is
geworden van de roekeloosheid der Hollanders; maar na de opmerkingen dieikboven,
bl. 253 v. , over de volstrekte onvereenigbaarheid der Madoereesche overlevering met de
Javaanscbe heb gemaakt, zal het voorzichtig zijn aan het stilzwijgen der Madoereesche
kroniek niet te yeel beteekenis te hechten.