den zij gesteld onder het bestuur van een kapitein hunner natie.
Maar ook het getal Europeanen nam spoedig toe, en reeds in
Maart 1620 werd een baljuw over de stad en hare jurisdictio
aangesteld, terwijl in Juni een College van' 5 schepenen, twee
uit de dienaren der Compagnie en drie uit de burgers, maar
allen door den Gouverneur-Generaal in rade benoemd, hem werd
toegevoegd, om de zaken der stad te besturen en recht en ge-
rechtigheid te handhaven.
ACHTSTE HOOFDSTUK.
M a t a r a m o n d e r S u l t a n A g e n g .
Wij herinneren ons dat Soetä Widjäjä het rijk van Mataram
had nagelaten aan zijn tweeden zoon, Panembahan Seda Krapjak,
en aan zijn oudsten zoon Pangeran Poeger slechts het bestuur over
Demak had gegeven, welke besehikking dezen laatsten tot.zijns
broeders vazal maakte 1). De oudere zoon was echter ongeneigd daar-
in te berusten en maakte na zijns vaders dood onmiddellijkaanspraak
op de opperheerschappij, waarbij hij door vele regenten van
Oost-Java gesteund werd. De scheuring werd gevolgd door een
driejarigen oorlog, en wij zagen'reeds dat, toen Jakob van Heems-
kerck in 1602 voor Demak kwam, die krijg in vollen gang was *).
Heemskerck had eenige gevangenen in handen van Pangeran
Poeger moeten achterlaten, die, misschien in de hoop van längs
dezen weg spoedig hunne vrijheid te herkrijgen, zieh bijzonder
onderscheidden, toen kort daarna Demak door het leger van Mataram
nauw werd ingesloten. Het was ten deele aan hunne dap-
perheid te danken, dat toen het beleg van Demak moest worden
opgebroken; maar reeds in 1604 werd het hernieuwd, met het
gevolg dat de stad veroverd, de opstand bedwongen, Pangeran
Poeger gevangen genomen en naar Koedoes gebannen werd. Yer-
volgens tuchtigde Seda Krapjak een anderen zijner broeders,
Pangeran Djägärägä, die zieh in Pänärägä had genesteld;
maar het gelukte hem zoo weinig als zijn vader zijn gezag
in al de oostelijke provincien te doen erkennen. De ziel van
het verzet was nog altijd de mächtige Adipati van Soera-
baja, die, geruggesteund door den priestervorst van Giri,
Soesoehoenan Kawis Goewä, bij voortduring een onafhankelijk gezag
uitoefende '), dat zieh over al de landen van den Oosthoek
tot aan Balambangan uitstrekte. Dat de Soesoehoenan van Giri
door de Javanen, ook de vorsten niet uitgezonderd, als opper-
priester vereerd werd, staat vast 2); maar over den aard van
zijn politiek gezag wordt verschillend geoordeeld. Aan zijn titel van
Soesoehoenan was volgens sommige inlandsche berichten ook een
onafhankelijk politiek gezag verbonden, dat hij zou verloren hebben
na den dood van Soetä Widjäjä, daar de Adipata van Soerabaja
hem den oorlog aandeed, tot de erkenning van zijn oppergezag
in wereldlijke zaken dwong, en noodzaakte den titel van Soesoehoenan
met dien van Panembaham te verwisselen 3). Doch hebben
wij hier niet met eene onhistorische verheerlijking der priester-
vorsten door latere overlevering te doen ? Zijn zij, wat het wereld-
lijk gezag betreft, wel ooit iets anders geweest dan vazallen
achtereenvolgens van Madjapahit, Demak en Padjang, en be-
*) Zie boven blz. 257, 261.
s) Eerste sohipvaerd der Holländers naar O. Indie in Begin en Voortgang, blz. 63:
»De stadt Gerrici heeft een koningh, die van alle d’andere Javaansche koningen met
ghevouwen handen altoos aenghesproken wort, in der manieren als de slaven hare
overheeren ghewoon zijn aen te spreken.» — Sohipvaerd Oliviers van N oort, in Begin en
Yoortgang, bl. 52: »In Joartan woonde de opperste priester der Indianen in Java,
die een stack weegs buyten de stad een hof hadde met veel huysen«. — Brief van Koen
dd. 22 Oct. 1615, bij de Jonge, IV. 35: »Eenige maenden te vooren sijn 2 mannen
van de logie aan ’t geberchte buyten Grisse, daer der Mahometisten paus is wonende, als
honden doot geslagen.» Zie ook boven bl. 190, 200—202.
ä) Zie Wiselius, »Historisch onderzoek naar de geestelijke en wereldlijke Suprematie
van Griss5,* in D. XXIII van het T. v. I . T. L. en Vk., die zijne voorstelling
aan de door hem vermelde Gresiksche kropiek schijnt te ontleenen. Die schrijver gelooft
echter evenmin als ik , dat de vorsten van Giri de geestelijke en wereldlijke oppermacht
in zieh vereenigden en de wäre souvereinen van geheel Java waren.| In die bewering,
uitgesproken in T. v. N. 1 . 1871, I I , 354, zie ik slechts miskenning der eigenaardige
Javaansche toestanden, waarbij van strenge toepassing der publiek-reehtelijke voor-
schriften van den Islam geen sprake kan zijn.