van Madjapahitsche brikken, dat gemakkelijk uit de medevoering
dier overblijfselen met den afgespoelden grond kan verklaard
worden en door Junghuhn, yoor zoo ver hjj het op den heuvel
bij Poeloengan opmerkte, juist tot bevestiging zijner hypothese
is aangewend? Of zijn werkelijk in zijn tijd nog oudheden hier
gevonden die thans verdwenen of yergeten zijn? Bovendien, zoo
wij ons de geheele delta yan Soerabaja wegdenken en er een
zeeboezem voor in de plaats stellen, blijven de ruinen van Madja-
pabit toch nog eenige palen yan het strand verwijderd. De ver-
andering die de bodem aan den mond der Brantas ondergaan
heeft, moet zieh dus nog verder dan de tegenwoordige delta uit-
strekken, of wij zullen toch nog verplicht blijven ons aan de golf
van Madjapahit eene haven te denken die nog een aanmerkelijken
afstand van de hoofdstad verwijderd was. En wanneer wij dan toch
gedwongen worden de getuigenis der inlandsche kronieken zoo ruim
op te vatten, dan kan die haven ook nog wel wat verder zijn
verwijderd geweest; dan kan misschien Q-resik als de plaats
worden aangemerkt waar de Madjapahitsche vloten in zee staken.
Eindelijk liggen dan toch in alle gevallen de ruinen van Tjandi
Pari op de delta, en ofschoon zij zeker niet zeer oud zijn, blijft
het toch misschien eenigszins moeilijk in verband met de hypothese
van Junghuhn een geschikt tijdstip voor de stichting dier
tjandi’s te vinden.
Wat van de oude hoofdstad nog overig is en onder de waar-
neming van vluchtige bezoekers valt, is dikwijls met meer of
minder uitvoerigheid beschreven *); maar ons ontbreekt omtrent
de ruinen van Madjapahit een opzettelijk onderzoek dat aan de
eischen der oudheidkunde voldoet. Wij mögen het eerlang van
de hand van den heer Wiselius verwachten, die daarvoor een
schat van bouwstoffen heeft bjjeengebracht. Dat de taak nog on-
vervuld bleef, is minder te verwonderen, daar deze overblijfselen
grootendeels de kunstwaarde en schilderachtige schoonheid missen
, waardoor zieh de ruinen van den Dieng, van Bärä Boedoer
b Zie o. a. Domis in de Oosterling, I I . 1. 90; Junghuhn, T. v. N. I . VI. 2.
377; v. Hoevell, Reis over Java, I . 178; T. v. N. I . 1859. I . 475; Brumund,
Indiana. I I . 256. Hier en daar heb ik bijzonderheden ontleend aan Wiselius MS.
en van Prambanan onderscheiden, al zijn zij door hun kolossalen
omvang der grootheid van Madjapahit niet onwaardig.
De bouwvallen der oude hoofdstad liggen in het district Mä-
djä-ageng, ten Z. W. van MädjäkSrtä. Men volgt acht palen ver
den met steenen uit de ruinen geplaveiden weg die van laatst-
genoemde plaats naar de districts-hoofdplaats Ngoemplak, eertijds
Wiräsäbä, voert en slaat dan aan de linkerzijde een zijpadin,
dat u na weinige schreden voor den eersten bouwval brengt,
die thans onder den naam van Tjandi Pasar of Tjandi Waringin
bekend is. De laatste naam is ontleend aan de prächtige
waringinboomen die hunne kruinen boven de ruinen verhef-
fen en door hunne tusschen het gesteente dringende lucht-
wortels niet weinig tot de slooping hebben bijgedragen. Bij
den eersten opslag meent men slechts een vormloozen steenhoop
te zien; bij nadere beschouwing herkent men er de overblijfselen
eener poort in, waarvan de aan de binnenzijde gladde zij-
muren 12 voet van elkander verwjjderd zijn, ofschoon thans die
tusschenruimte tot eene aanzienlijke hoogte met van de boven-
deelen afgebrokkelde steenen is opgevuld. Aan de buitenzijde
ziet men nog sporen van uitstekend lijstwerk en van een nis.
De fondementen en onderste steenlagen bestaan uit trachietblok-
ken; maar daarop verrees een gebouw van de roode gebakken
steenen die ik reeds zoo dikwijls vermeld heb. Die steenen,
overigens voortreffelijk van hoedanigheid, laten zieh altijd licht
uit elkander nemen: daar de oude Javaansche bouwmeesters
geen kalk of cement gebruikten, maar de gebakken steenen
slechts door wrijving op elkander deden kleven, zooals reeds
vroeger ’) werd aangeduid. De gehouwen steenen werden door
in elkander passende richels en gleuven verbonden.
Tjandi Pasar wordt voor een der buitenpoorten van den kra-
ton hetzij van den Oppervorst of van een der prinsengehouden;
want de voorstelling die de heer v. Hoevell ons van de stad
geeft, zal zeker zeer na aan de waarheid komen. „Madjapahit,“
zegt hij, „was een verzameling van kratons voor hooge persob
Blz. 103,