die met de zaak erg verlegen was, totdat hem ter oore kwam
dat in Kadoe een onderdaan van den Sultan door een onder den
Soesoehoenan staand hoofd was omgebracht en dat nu ook de vorst
van Jogjakarta op zijne beurt bet leven van den schuldige eischte.
De Gouverneur stelde nu voor de twee moorden tegen elkander
te lafen op wegen, en daar dat denkbeeld omhelsd werd, ont-
kwamen beide schuldigen aan de verdiende straf. Doch in Februar!
1810 maakte de Raden zieh aan een nieuwe euveldaad
schuldig. Om zieh te wreken over eenige roovenjen die door on-
derdanen van Soerakarta in zijn gebied gepleegd waren, liet hij
de desa’s Ngebel en Sekedok in Pänärägä door eene gewapende
bende plünderen en verbranden, waarbij twee onderdanen des
Soesoehoenans omkwamen en een derde gewond werd. Het beklag
van dezen vorst bij den Sultan bleef weder zonder vrucht.
Hij wendde zieh daarom rechtstreeks tot den Gouverneur Gene-
raal, maar terwijl deze voor zijn beschermeling voldoening eischte,
vroeg de Sultan dat de zaak door eene gemengde Commissie
ten overstaan van Europeesche afgevaardigden zou onderzocht
worden. Aan die vordering werd voldaan; maar ofschoon de Raden
schuldig werd bevonden, werden ook tegen Soerakartasche hoof-
den soortgelijke beschuldigingen ingebracht en daardoor de af-
doening op de lange baan geschoven '). Maar terwijl deze zaak
hangende was, werd Daendels meer en meer overtuigd dat de
Sultan, die zijne krijgsmacht verdubbeld en 13000 man te Jogjakarta
bijeengetrokken had, vijandige bedoelingen koesterde,
en dat ook de Raden Ränggä er naar streefde zieh tot souverein
vorst van een deel van Java te doen uitroepen. De Maarschalk
verdacht hem van zieh tot zijne oogmerken te bedienen van eene
kabaal, zooals zij zelden aan de Javaansche hoven ontbreken,
en waarvan hij ons de volgende voorstelling geeft.
De Sultan had drie vrouwen, waarvan wij er twee, wier zonen
elkander de opvolging betwist hadden, reeds vroeger leerden
kennen2). Doch in de laatste jaren was hij geheel onder den
invloed geraakt van eene derde vrouw, die, terwijl zij te Soerakarta
den kost won met het verkoopen van vruchten, door hare ongemeene
>) Daendels, Staat. 95 v.; T. v. N I . VI. 3 137 r ., 145 v. a) Blz. 509 vv.
schoonheid het oog van den vorst tot zieh had getrokken, en
toen zij als goendik in den harem was opgenomen, door hare
schranderheid hem zoozeer beheerschte, dat hij haar onder den
naam van Ratoe Kentjana W oelan tot zijne derde gemalin verhief.
Hiermede nog niet tevreden wenschte zij ook een harer kinderen
den troon te zien bestijgen, en daar zij geene zonen had, bood
een huwelijk van eene harer dochters daartoe de eenige kans.
Zij huwde dus hare oudste dochter uit aan Pangeran Nätä Di-
ning-Rat, zoon van des Sultans broeder Nätä Koesoemä, en wist
daardoor ook dezen laatsten ervaren en sehranderen prins, die
tot dusverre, juist omdat de Sultan hem haatte en vreesde, de
vriend der Europeanen geweest was, op hare hand te krijgen.
Nu moest natuurlijk de Sultan tegen den Kroonprins worden
opgezet, en de eerste gevolgen daarvan openbaarden zieh in de
afzetting van den Rijksbestuurder, Danoe Redjä, die met de
volle zuster van den Kroonprins gehuwd was.
Daendels achtte zieh geroepen voor den verstooten Rijksbestuurder
in de bres te springen en daardoor tevens den toeleg om de
opvolging veranderd te krijgen, te venjdelen. Hij vorderde dus
van den Sultan het herstel van den Rijksbestuurder, maar ofschoon
deze zijne waardigheid herkreeg, klaagde hij dat hij den vroegeren
invloed geheel had verloren.
Daar de Sultan alle verkeer tusschen de Hofgrooten en de
Europeanen verboden had, vormde Danoe Redjä het eenige kanaal
waardoor de Minister, en dus ook de Landvoogd, met dezaken
van het Jogjakartasche hof bekend werden. Het was ten gevolge
der längs dien weg verkregen inlichtingen, dat Daendels de
verschillende rooverijen en geweldenanjen die omstreeks dezen
tijd door onderdanen van Jogjakarta in de aan Nederland behoorende
residentien Samarang, Pekalongan en Rem bang gepleegd werden,
gelijk ook de in Djapan aangewende pogingen om Europeesche
militairen tot desertie te verleiden, toeschreef aan de samenspanning
van Nätä Koesoemä en Kentjänä Woelan met Raden Ränggä
wier gezamenlijke invloed hij als de oorzaak der weerspannigheid
van den Sultan aanmerkte. Zeker is het dat de Pangeran Nätä
Di-ning-Rat op dat tijdstip aan het hof veel vermocht en Danoe
n - 3§