over Java, om zieh zekerheid omtrent de werking van het cultuur-
stelsel te verschaffen, en het gevolg daarvan was dat menige wijzi-
ging werd aangebracht en sommige cultures, in streken die daarvoor
minder geschikt bleken, werden ingetrokken of beperkt ").
Onder de belangnjke maatregelen door Baud gedurende zijn
kortstondig bestuur genomen, verdient nog de nieuwe regeling
der opiumpacht met een woord vermeld te worden. Sedert Raffles
was het eerst een belangnjke verandering daarin gebracht, toen
in 1824 *) de Preanger geheel voor den invoer en het debietvan
opium gesloten werden, omdat men vreesde dat, zoo de bevolking
zieh daaraan verslaafde, zij verleid zou worden om de Gouvernements
koffie te verkoopen, ten einde aan die neiging te kunnen
voldoen 3).
Met 1° Januari 1827 was de opiumpacht aan de Handelmaat-
schappij afgestaan. Zij betaalde gedurende het eerste driejarig
tijdvak ruim 2 J , gedurende het tweede 3 millioen ’s jaars
aan de koloniale kas als pachtschat en moest bovendien nog een
zeker bedrag van. hare zuivere winst uitkeeren. In 1833 meende
echter Baud nog grootere voordeelen voor de schatkist uit dit
middel te kunnen verknjgen, door de invoering van het zooge-
naamde tiban- en siramstelsel 4). Daarbij ging hij uit van het
denkbeeid dat men door de ervaring der voorafgaande jaren vrij
wel met de behoefte bekend was. De pacht werd in een aantal
grootere of kleinere perceelen aan de meestbiedenden gegund,
met dien verstände, dat iedere pachter een hoeveelheid met de
vooronderstelde behoefte van zijn pachtgebied gelijkstaande, als
tiban of vaste verstrekking moest aannemen, tegen betaling
van den buitensporigen prijs van / 1 0 0 per kati j terwijl hij, als het
bleek dat zijn debiet de tiban te boven ging, het meerdere, onder
den naam van siram of toegift, doch slechts tot een zeker
maximum, a f 40.60 per kati van het Gouvernement kon be-
komen. In deze'regeling zgn tot 1855 geene doortastende wijzi-
gingen gebracht. Alleen heeft men er steeds naar gestreefd, door
herhaalde wijziging van pnjzen en vorm van verstrekking tevens
*) V. Deventer, I I . 620 vv. a) Stbl. n° 44.-
3) Band in Bijdr. t. d. T. L. en Vk. v. N. I. Dl. I. 162. *) Stbl. n° 74.
het voordeel der schatkist te behartigen en het gebruik binnen
enge grenzen te beperken. Doch de overtuiging dat door smokkel-
handel een groote invoer van opium buiten het Gouvernement om
plaats had, deed in 1855 het stelsel omhelzen om de verstrekking
van zooveel siram tegen inkoopsprijs toe te staan, als de pachter
aantoonde te behoeven. Men werd hierdoor beter bekend met den
omvang van het gebruik, dat inderdaad verre te boven gingwat
vroeger aan de pachters geleverd was. Daarom besloot men in
1862 een vast maximum te bepalen. Wie den hQOgsten pachtschat
bood zou als pachter worden aangenomen, en dan, mits blijvende
binnen het maximum, tegen den inkoopsprijs van f 20 per kati
zooveel opium van het Gouvernement verkrijgen als hij verlangde.
De smokkelarij verijdelde echter weder geheel het doel waar-
mede het maximum bepaald was, en deed in 1870 den Gouv.-
Gen. Mjjer tot het tiban- en siramstelsel met onbeperkte siram-
verstrekking terugkeeren. Doch toen de heer Loudon, die als
minister het maximum-stelsel gehuldigd had, met 17 Jan. 1872
als landvoogd was opgetreden, werd voor de pacht van het
volgende jaar dat systeem hersteld, met aanmerkelijke verhoo-
ging, wel is waar, van het maximum, maar met zeer strenge
maatregelen, om den verboden handel tegen te gaan !).
Doch wij moeten tot het cultuurstelsel terugkeeren, het alles
beheerschende feit in Java’s geschiedenis sedert 1830, welks
bloei en verval haar in twee in aard zeer verschillende tijdperken
verdeelen. Tot 1848, het tijdstip der Grondwetsherziening in het
Moederland, of liever tot 1850, toen zieh de invloed der nieuwe
beginselen duidelijker begon te doen voelen, stond de eisch van
geld, en steeds meer geld, zoodanig op den voorgrond, dat de
belangen van den Javaan daaraan meedoogenloos werden opge-
oflferd. Niettegenstaande de rijstcultuur in sommige streken door
het gebruik der velden voor de teelt van handelsproducten groote
schade leed *); niettegenstaande de indigo-teelt, bij eene wijze
van bebouwing die de kleine zorgen over het hoofd zag waar-
1 Zie Baud, t. a, p. 168 w .; de Louter, Handl. 2e druk, 170 vv.
2 Vgl. D. I . 516.