in genoegzame hoeveelheid daaronder, om te bewijzen dat de-
zelfde godsdienstvormen die in Oost-Java heerschten, zieh ook
den toegang tot de Soendalanden hebben gebaand. 1k wijs b. v.
op de beeiden aan den voet van den berg Karang en elders in
Bantam gevonden, en vroeger in den tuin van den adsistent-re-
sident te Tjiringin verzameld, later naar het museum van het
Bataviaasch Genootschap overgebracht'), en op de beeiden door
Junghuhn op de bergruggen Pasir Tjipansaloe en Pasir Pamo-
janan ontdekt, maar later vandaar naar de pasanggrahan van
Negara-wangi, zeven palen oost van Bandong, en gedeeltelijk,
zoo het schijnt, nog later naar den tuin van het residentiehuis te
Tjiandjoer overgebracht 2). Onder deze is een goed bewaarde
Doerga, die niet zeer ver bij de fraaie beeiden van Midden-Java
achterstaat en onder de beeiden der Soendalanden een waar
meesterstuk is te achten.
Open bidplaatsen, uit verschillende terrassen bestaande, waarop
men soms beeiden en sporen van altaren vindt 3), zijn op vele
plaatsen in de Soendalanden, gewoonlijk hoog in het gebergte,
gevonden. Ik noem slechts die op den oostelijken top van den
berg Mandalagiri, die de landen Djasinga en Bolang in het westen
der afdeeling Buitenzorg van elkander scheidt; die op den meest
oostelijken top van den Salak, door de inlanders Poentjak Kra-
mat geheeten; die op de toppen van den Boekit Toenggoel, den
Tampomas en den Tjikorai, allen in de Preanger-regentschap-
pen 4); en die aan de noordwestelijke helling van den berg Tjugak,
op de grenzen van de Preanger en Krawang, waar vijf regel-
matige, vierhoekige terrassen achter elkander, en zoodat ieder vol-
gend 6 ä 8 voet hooger en tevens smaller is dan het vorige,
op een zacht rijzende hoogte zijn gelegen, terwijl op den voor-
grond van elk der drie middelste nog een beeldje van Padjadja-
ran-type wordt gevonden 8).
*) T. T. N . I . I I I . 2. 701. IV . 2. 165. V I. 2. 346. Verh. v. b. Bat.
Gen. X X III. Jav. Ondh. bl. 21.
s) Ind. Mag. le Twaalft. I . 229; van Hoevell, Keis I . 207; Brumund, Verh. v.
h . Bat. Gen. XXXIII. 91.
3) Vgl. bl. 104.
*) Brumnnd Verb. Bat. Gen. X X X III. 81—83.
6) Brumund. t . a . p . 93.
D E B D E H O O F D S T U K .
De Godsdienst der Hmdoe-Javanen.
Bij de sporen van den Hindoetijd die ons de beschouwing der
hedendaagsche Javanen in het tweede boek heeft leeren kennen,
heeft ons overzicht van de opschriften en gedenkteekens uit het
voor-islamietische tijdvak in het vorige hoofdstuk eene menigte
bijzonderheden gevoegd die op den toestand en de lotgevallen van
het oude Java eenig licht werpen. Maar het is doorgaans een
schemerig en onzeker licht, laat menigen schuilhoek geheel in
het duister, en heeft wellicht in vele gevallen het karakter- van
een dwaallicht, dat meer misleidt dan het onderzoek bestuurt.
In den chaos van verspreide feiten en bijzonderheden orde en
samenhang te brengen, blijft onder die omstandigheden hoogst
bezwaarlijk. Het getal zekere dagteekeningen is uiterst gering, en
wat uit het karakter der monumenten zelve met betrekking tot
den tijd hunner stichting kan worden opgemaakt, behoudt altijd
iets vaags en betwistbaars.
Er rest ons evenwel nog een ander middel om onze voorstellingen
van de oude Javaansche maatschappij belangrjjk aan te vullen en
aan eenige tijdsorde te binden. Ik bedoel het onderzoek van den
godsdienst der Hindoe-Javanen. Wij hebben bij de beschouwing
der Hindoe-monumenten van Java de sporen van verschillende
na of naast elkander heerschende godsdienststelsels gevonden. Zou
het ook mogelijk zijn zieh van die stelseis zelve eenig juister
denkbeeid te vormen, de orde na te gaan waarin zij na elkander
zijn opgetreden, en längs dien weg eene nieuwe bijdrage te vin-
den voor het bepalen van den ouderdom der gedenkteekenen die
van die stelseis getuigen, en diensvolgens ook van de rijkszetels
en rijken waartoe zij behooren?
Het is duidelijk genoeg , en wordt thans algemeen erkend, dat