als het werkelijk bezit eener kroon de aanspraken steunt.
Er bestaat echter ten opzichte der afkomst van het huis van
Mataram nog eene geheel andere overlevering, die van zijne
bitterste vijanden moet afkomstig zijn, en die ons, maar gepaard
met eene uit chronologisch oogpunt geheel onmogelijke voorstel-
ling der geschiedenis van dien tijd, door Valentijn is bewaard *).
Daarin wordt verhaald dat de stichter van dat huis Siroeboed
heette en een geringe knecht was aan het hof van Demak.
Schuldig aan een vergnjp jegens de goendiks van dien vorst
zou hij tot de vlueht genoodzaakt zijn en bescherming gevonden
hebben bij den Sultan van Padjang; maar toen hij later ook door
dezen wegens diefstal was weggejaagd, zou hij eene rooverbende
om zieh verzameld hebben, waarmede het hem gelukteMataram
te veroveren en zieh tot Kjai gede van dat landschap te verheffen.
Het schijnt dat wij hier een opzettelijk vervalscht verhaal lezen
van de lotgevallen van Soetä 'Widjäjä’s vader, en ik behoef
wel niet te zeggen, dät ook dit weinig geloof verdient.
Ik zal dit hoofdstuk besluiten met de aanwijzing, dat wij bij
de Portugeesche schrijvers, hoe weinig zij ons ook uit dit tijdvak
omtrent Java vermelden, meer bevestiging vinden van hetgeen
hier verhaald is , dan men oppervlakkig zou vermoeden. De
Couto verhaalt ons, dat, toen in 1567 een nieuwe vorst (hij kan,
ofschoon de naam bij hem verminkt i s , slechts Sultan Mantsoer-
Schah bedoelen) den troon van Atjeh beklommen had 2) , deze
een gezantschap zond tot den „koning van Demak, keizer van
Java“, om dezen vorst over te halen zieh aan te sluiten aan het
verbond dat hij zelf met eenige Mohammedaansche vorsten van
Hindostan had gesloten, ten einde de Portugeezen uit geheel
Indie te verdrijven, en waarbij hij voor zieh de verplichting had
op zieh genomen hen uit Malakka te verjagen. De Javaansche
vorst, ijverzuchtig op de macht van den Atjehneeschen koning,
weigerde niet alleen met hem in onderhandeling te komen, maar
liet zelfe de gezanten van kant maken. De Portugeesche schrijver
*) Valentijn IV. 1 72; vgl. Hageman in Ind. Areh. I I . 1. 8.
!) ?ie mijn //Atcljin», blz. 67.
beschouwt deze vjjandige handelwijze als eene günstige beschik-
king der Yoorzienigheid, daar Malakka tegen de vereenigde krachten
van Demak en Atjeh niet zou zijn bestand geweest ‘). Deze
gebeurtenis zal dus hebben plaats gehad onder de regeering van
Arjä Pangiri, en wij kunnen ons zeer goed voorstellen dat des-
tijds de vorst van Demak nog als de oppervorst van Java gold;
want ofschoon, volgens de Javaansche kronieken, de vorst van
Padjang zieh toen inderdaad reeds lang tot den eersten rang
onder de Javaansche vorsten verhevenhad, nam hij eerstin 1568
den daarmede overeenkomenden titel aan 2).
Zoowel bij Levanha, die de vierde decade van de Barros lang
na zijn dood met vele bijvoegselen in het licht gaf, als bij de
Couto, wiens werk zieh onmiddellijk aan de derde decade van
de Barros aansluit, worden algemeene beschrijvingen van Java
aangetroffen 3) , die , daar er ten deele dezelfde uitdrukkingen in
herhaald zijn, klaarblijkelijk, althans voor een deel, uit dezelfde
bron zijn geput. Het bericht waarvan zij zieh bediend hebben,
schijnt uit eenigszins later tijd dan het zoo even vermelde, uit
de eerste jaren der regeering van den Sultan van Padjang, afkomstig
te zijn. Dat rijk wordt ongetwijfeld aangeduid door den
eenigszins verminkten naam Paniao, waarvan gezegd wordt dat
de vorst in de binnenlanden woont, omstreeks 30 mijlen van de
kust, en een soort van keizer of oppervorst is over een aantal
andere met name genoemde strandgewesten 4). Hevens enkele
wier namen ik niet met voldoende zekerheid kon te huis
brengen, zijn daaronder Panaroekan, Gfresik, Sidajoe en Toe-
ban, misschien ook Blora 5) , en voorts Djapara, Demak en Mataram
gemakkelijk te herkennen. Panaroekan, dat mij toeschijnt
meer dan eens van meester verwisseld te zijn, moet echterjuist
De Couto, Dec. V I I I , c. 21. 2) Boven, bl. 256.
3) De Barros, Dec. i v / l i v . I , c. 12; de Couto, Dec. IV , 1. I I I , c. 1.
4) «Cujo Hey reside pelo sertao trinta leguas e he como Emperador destes (van de
reeds genoemde) e de ontros adiante (later te noemene).«
8) Ik vermoed dat dit schuilt in Berdoäö. Ook Soenda, Banten en Andreguir (zoo ik
meen Anjer, dat met Indragiri op Sumatra verward schijnt) worden bij de Couto ge-
noemd; doch ik geloof niet dat het noodig is de woorden «de outros adiante« op al de
volgende namen uit te strekken. Bij de Barros komen hier geene namen uitdeSoenda-
Janden voor. Daar sluit de lijst met Mataram, dat bij de Couto niet genoemd wordt,