zijne medevoogden niet meer bekreunde, en kwetsten telkens
de Javaansehe hofgrooten in hun gevoel van eer en waardigheid.
Dipä Negärä, die zieh reeds een poos van het hof had teruggetrokken,
werd op eene partij ten huize van den Resident zoo
zwaar beleedigd, dat hij zieh plotseling verwijderde, en in een-
zaamheid, te midden van ascetische oefeningen, het plan ging
uitbroeden om tegen de Europeanen in verzet te komen, waarvan
aanvankelijk Mangkoe Boemi hem, doch zonder vrucht, trachtte
terug te brengen “).
Te Soerakarta schijnt de intrekking der landverhuringen den
Soesoehoenan Pakoe Boewänä Y al dadehjk weinig behaagd te
hebben, dewijl hij er geen voordeel in zag en zijn zegel door
het verbreken der contracten miskend achtte. Doch die vorst
kreeg slechts weinig ervaring van de moeilijkheden die ook daar
de sehadeloosstellingen opleverden. Hij stierf den 5d™ September
1823, na eene ziekte van weinige dagen, in het derde jaar
zijner regeering. Gedurende zijn leven was geen Kroonprins be-
noemd, omdat de Vorst onder een menigte kinderen geen enkelen
echten zoon had. Evenwel had hij kort voor zijn dood aan den
Rijksbestuurder een bevel ter hand gesteld, om Raden Mas
Saperdan, den oudsten zjjnör buiten huwelijk verwekte zonen,
als zijn opvolger nit te roepen. Daar het bleek dat de voor-
naamste prins, die volgens de Javaansehe gebruiken dezen Raden
den voorrang betwisten kon, den troon niet voor zieh begeerde,
berustte de Hooge Regeering in deze keuze en werd Raden
Mas Saperdan als Pakoe Boewanä VI tot Soesoehoenan verheven 2).
Inmiddels waren langzamerhand onderscheidene overeenkomsten
omtrent de sehadeloosstellingen tot stand gekomen, ofschoonook
de Pangerans de aan velen hunner aanvankelijk niet onwelkome
intrekking der landverhuringen, nu zij er de gevolgen van onder-
vonden, van ganscher harte verwenschten. Ten behoeve der nog
overige vorderingen, die voornamelijk tot Soerakarta betrekking
hadden, bewilligde de Regeering in den wensch van vele huurders,
dat de verevening zou plaats hebben door levering der koffie
die de landen in quaestie zouden afwerpen, totdat de vordering
ten volle was afgedragen, en stelde zij, bij besluit van 3 Februari
1824, de heeren van Sevenhoven, Smissaert en Mac Gillavry
in commissie, om de bijzonderheden te regelen en te zorgen
dat op de betrokken landen de koffieplantages in goeden staat
onderhouden werden. Den 308*en Augustus bracht daarop de
Commissie een verslag uit, waaruit blijkt dat door deze voor-
zichtige regeling Soerakarta grootendeels bewaard was voor de
schokken die de schadeloosstellingen aan het andere rijk berokkend
hadden. Er bleef echter eene zwarigheid over, de districten
Djabarangka en Karang Kobar betreffende, die voor de koffie-
cultuur minder geschikt werden geacht en bovendien voor be-
hoorlijk toezicht op het plantsoen te ver van de hoofdplaatsen gelegen
waren. Deze landen, voor een grooter deel aan Soerakarta,
voor een kleiner deel aan Jogjakarta behoorende, werden op
voorstel der Commissie door de Regeering zelve voor 30jarenin
pacht genomen, onder verbintenis om voor de schadeloosstellingen
te zorgen, en aan de residentien Samarang, Kadoe en Pekalongan
tot betere afronding harer grenzen toegevoegd '), om voortaan
als Gouvernementslanden beheerd te worden. De Soesoehoenan
gaf noode zijne toestemming; de voogden des jongen Sultans,
die toch reeds met plannen van verzet omgingen, toonden zieh
onverschillig; de Regeering, van de aangeboden gelegenheid
gebruik makende, gaf het beste bewijs dat zij de landverhuringen
niet om den wille der belangen van de Vorstenhad tegengewerkt,
maar omdat zij de daaruit te trekken voordeelen niet aan par-
ticulieren gunde, en veeleer voor zieh zelven begeerde. Wij
lezen trouwens in een rapport van den heer du Bus, dat de
Regeering meermalen voorstellen had gedaan om zelve de landen
der Vorsten in huur te nemen, maar telkens beleefdelijk was
afgewezen, totdat de nood hen of hunne voogden dwong, zieh
de verpachting van Karang Kobar en Djabarangka huns ondanks
te laten welgevallen 2).
>) Mijer in T. r. N. I. VII. 3 5 6 -5 0 .
ä) Du Bus, bij Steyn Parve, Kol. monopolieat. nader toegel. Bijl- 78