minder dan de hoofdtempel te herkennen. Vermoedelijk waren
zij vierkant en hadden zij slechts eene kamer, waarvan de ingang
naar het middenplein gekeerd was. Yan het lijst- en beeidwerk
is genoeg overgebleven om te bewijzen dat aan de versie-
ring kunst noch arbeid was gespaard. Al de beeiden en voor-
stellingen, bij deze tempels gevonden, toonen dat zij aan de ver-
eering van Siwa gewijd waren, met uitzondering van een enkel
Boeddha-beeld met acht armen, uitgehouwen tegen een achter-
stuk, waarop een lichtschijf of glorie is gebeiteld. Even als de
Boeddha-beelden van Tjandi Kali Bening, getuigt het voor die
samensmelting van Boeddha-vereering met Siwa-aanbidding waarvan
wij straks nog duidelijker bewijzen in Tjandi Sewoe zullen
aan treffen.
Wanneer men zieh van de tempelgroep van Loro Djongrang
naar Tjandi Sewoe begeeft, een afstand van ongeveer eenkwar-
tier, komt men nog eene andere tempelgroep voorbij, die Tjandi
Loemboeng geheeten wordt. De groep vormt een vierkant, met
den grootsten en fraaist bewerkten tempel, wiens ingang naar
het oosten gericht is, in het midden. Deze is met zeer fraai en
uitvoerig beeidwerk bedekt. De bijtempels, daar om heen ge-
schaard, waren 28 in getal en hadden, bij uitzondering, geheel
naakte wanden, zonder versiering, zeer eenvoudige kroonlijsten,
en nauwelijks eenig ander Ornament dan de Banaspati’s boven
de ingangen, waarvan lijsten en lofwerk tot den drempel af-
daalden. Op de Vierkante tempels verrees een achtkant dak, dat
vervolgens in cirkelronden vorm loodrecht opging en in een
groote omgekeerde klok, den zoozeer bij de Boeddhisten gelief-
den vorm, eindigde. Echter vindt men hier overigens niet veel
dat aan het Boeddhisme herinnert, en droeg veeleer de kroon-
lijst op de hoeken eene versiering die de vereeniging vanlingga
en joni schijnt voor te stellen.
Maar al de andere tempels in den omtrek van Prambanan
worden verre door Tjandi Sewoe, de Duizend tempels, overtroffen.
Yan alle tempelgroepen die men op Java gevonden heeft,
is deze verreweg de uitgebreidste, en ofschoon men den na.n.m
niet letterlijk moet opvatten, stonden hier toch op eene oppervlakte
van 2400 Vierkante roeden, 254 tempelgebouwen bijeen.
De geheele groep beslaat weder een langwerpig vierkant. Yan
de oostzjjde voert de weg naar den ingang van den hoofdtempel,
die aan alle zijden door vier in het vierkant staande tem-
pelrijen omgeven was. De binnenste rij telde 2 8 , de deze om-
gevende 4 4 , de derde 84, de buitenste 92 tjandi’s. De twee
buitenste vierhoeken waren van de twee binnenste door eene
breedere tusschenruimte gescheiden, en op die tusschenruimte
stonden nog twee tjandi’s aan de oost-, twee aan de west- en
ddn aan de noordzijde, nabjj de hoofdwegen die op den middentem-
pel uitliepen. Het overige dier breedere tusschenruimte, waarvan de
bodem grootendeels nog heden zeer laag is, werd waarschijnlijk ten
deele door vijverbakken met water ter reiniging ingenomen. Yan
een ringmuur die het geheel zou hebben omsloten, is geen spoor
te vinden; doch de vier hoofdingangen worden bewaakt door
twee reusachtige Baksasa’s , met hun voetstuk omstreeks negen
voet hoog en uit edn trachietblok gehouwen. Allen rüsten op
de linkerknie en zijn zeer plomp en gedrongen van gestalte,
met verbazend dikke armen en beenen, en met het hoofd, dat
met een over de schouders afhangende pruik bedekt i s , onmid-
dellijk op den romp geplaatst. De goedaardige uitdrukking van
het volle gelaat maakt een wonderlijk contrast met de akelig
uitpuilende oogen, de vreeselijke slagtanden, de zware knods in de
rechterhand en de kronkelende slang die door de linker omklemd
wordt ’). De ingangen van al de kleine tempels lagen van den
hoofdtempel afgewend, behalve die van de derde rij, welke op
de breedere tusschenruimte tusschen de tweede en derde rij uit-
kwamen. Al de kleine tempels waren aan elkander gelijk. Zij waren
vierkant, misten inwendig alle versiering van beeldhouw-
werk, maar waren daarentegen aan de buitenzijde allen met
basreliefs bedekt, die intusschen slechts een gedurige herhaling
*) ln de mij bekende beschrijvingen »an Tjandi Sewoe komen vele tegenstrijdigheden
voor. Baker (bij Raftles, Java, I I . 16) heeft vele grove en onbegrijpelijke misslagen
begaan, die door Brumund zijn aangewezen. Doch deze verbetert hem niet ten aanzien
van het aantal der Raksasa’s , waarvan Baker zegt dat negen paren voorhanden zijn,
schoon men niet begrijpt waar die dan hunne plaats vinden, terwijl Junghuhn, watop
zieh zelf veel aannemelijker is, van slechts vier paren gewaagt.
II 7