tempel liggen nog eenige groote lingga-pedestallen, waarvan een
onafgewerkt.
De twee ruinen die nevens den beschreven tjandi liggen, zijn
thans slechts onkenbare steenboopen. De heer Bik vond daarbij
een Nandi en een zonnewagen liggen, Brumund merkte er ook
drie lingga-pedestals op. De vierde tjandi is reeds gebeel inge-
stort; voor eenige jaren stonden nog brokken van den muur, be-
dekt met merkwaardige basreliefs. Deze tempel stamde klaarblij-
kelijk uit een ander — vermoedelijk een jonger — tijdvak dan
de andere. Hij was niet gelijk deze uit groote tracbietblokken, maar
uit kleinere stukken van een soort van witten kalksteen gebouwd;
het beeidwerk had niet de gewone volle vormen der Hindoebeel-
den, maar had meer overeenkomst met de hoekige, karikatuur-
achtige poppen der Javaansche wajangs. Yerderop vindt men bij
de Kali Klampo nog fondementen, uit roode gebakken steenen
bestaande. Doch zulke fondementen vindt men op vele plaatsen
in den omtrek; zij hebben aanleiding gegeven tot de voorstelling
van een ringmuur die de geheele stad, volgens anderen het ge-
heele rijk Singäsari omgaf, ja , volgens de Javaansche legenden,
over de hoogste toppen van den Kawi, den Tengger en den
Smeroe zou hebben geloopen, zoodat hij den Chineeschen muur
zou hebben te schände gemaakt.
De Singäsarische oudheden kunnen wel als de ongelukkigste
van Java beschouwd worden; met geene andere is op zoo onver-
antwoordelijke wijze gesold. De tjandi-steenen zijn op groote
schaal tot nieuwere bouwwerken aangewend, het overgeblevene
is op de willekeurigste wijze veranderd en mishandeld, alle
intelligente zorg voor de bewaring heeft ontbroken, en in een
tjjd toen de Javasche oudheden nog geen voorwerp van ernstige
studie, maar van bloote liefhebberij waren, is schier alle beeidwerk
dat vervoerbaar was, weggesleept; en schoon hetgrootendeels
in verzamelingen is te recht gekomen, heeft he t, daar
men de herkomst doorgaans niet meer kan aanwijzen, zijne
waarde voor het wetenschappelijk onderzoek grootenaeels verloren.
Mijn bestek laat niet toe bij al de tallooze over den bodem
van Pasoeroean verspreide overblijfselen der oudheid stil te staan;
maar sommige zijn te merkwaardig, dan dat zij ook bij een
vluchtig overzicht mögen voorbijgezien worden. In de eerste plaats
reken ik hiertoe de overblijfselen eener uitgestrekte versterking
uit den Hindoe-tijd, bekend onder den naam van Koeta Bedah.
Zij liggen een weinig ten oosten van Malang, in den hoek die
door de samenvloeiing van de Bongo met de Brantas gevormd
wordt. Het noorder front was gedekt door eene gracht, die tus-
schen de beide rivieren gegraven was. Men vindt hier nog groote
steenhoopen en overblijfselen van muren. De steenen zijn gebakken
en van denzelfden vorm en grootte als de steenen van Mädjäpahit,
dat wil zeggen 15 duim lang, 6 duim breed en drie duim dik.
De Koeta Bedah is thans voor de inlanders eene groeve, die hun
goed gebakken steenen voor het grijpen geeft.
Niet minder merkwaardig om hunne Hindoe-overblijfselen zijn
ook het dal van Batoe en het hoogland van Ngantang in den
noordwestelijken hoek van Pasoeroean *). Om niet te spreken
van de beeiden die voor de pasanggrahan van Batoe liggen,
wijs ik op de een kwartier west van die stad gelegen badplaats te
Ngaglik, waar de waterstralen stroomden door de borsten van
een vrouwenbeeld en door acht andere spuiers met een door-
boord kroonstuk, aan de opening met een zittend beeldje en eenig
lofwerk versierd. Grehouwen en groote roode gebakken steenen
vindt men hier in overvloed; maar de vorm van het oude gebouw
is niet meer te herkennen, daar van de steenen een nieuwe
vijverkom is vervaardigd, waarbij men de oude waterloozers als
Ornamenten heeft aangewend. Drie palen verder staan, bij de
minerale bronnen van Singoriti, de overblijfselen van een tjandi,
bestaande uit een terras, de muurbrokken van een kleinen tempel
die daarop verrees, en eenig zwaar beschadigd beeldhouwwerk,
waaronder een Doerga, een Granesa, een Lingga en twee Banas-
pati’s kunnen herkend worden. Andere overblijfselen liggen in
den omtrek, maar het geheel is weder door later hand op de
willekeurigste wijze veranderd en vervormd.
Br ligt weder eenig Siwaietisch beeidwerk vöör de pasang-
>1 Zie Dl. t . 99.
II.