fort te Djapara alleen door de koelbloedigheid van den resident
behouden bleef. Praboe Madoeretnä, zooals Troenä Djäjä zieh
naar zijne hofplaats Madoeretnä ') liet noemen, schreef zelfs een
brief aan de Hooge Regeering te Batavia, waarin hij haar ver-
zocht zieh in zijn strijd met den Soesoehoenan niet te mengen,
terwijl hij te gelijk in alle riehtingen boden uitzond om de
bevolking tot erkenning van zijn gezag over te halen.
De Regeering te Batavia, herhaaldelijk door boden van Wängsä
Dipä, den Javaanschen regent van Djapara, aangemaand, om
zieh, volgens de bepalingen van het traktaatvan 1646, met den
Soesoehoenan tegen den gemeenschappelijken vijand te vereenigen,
kon zieh niet langer ontveinzen, dat het gewicht der gebeurte-
nissen een krachtig ingrijpen vorderde. Zij besloot op den 5den
Dec. 1676 reeds dadelijk eene versterking van 200 man naar
Djapara te zenden, en zoo spoedig mogelijk eene grootere macht
onder een aanzienlijk hoofd te laten volgen. De keuze viel op
den Raad van Indie Cornelis Speelman, die zjjn naam door zjjne
schitterende zege over de Makassaren had gevreesd gemaakt.
Den 29s*en December vertrok hij van Batavia met 5 schepen
en 4 sloepen, bemand met 300 Europeescbe en 400 inlandsche
Soldaten, zoodat hij, na zieh met de reeds te Djapara aanwezige
troepen vereenigd te hebben, 1200 man onder zijne bevelen had.
Het was hoog tijd voor krachtige maatregelen. De boden van
Troenä Djäjä, die de bevolking overal opruiden, waren reeds tot
Tjeribon, ja tot Krawang doorgedrongen, en de gezindheid van
Banten om met hem gemeene zaak te maken, kwam telkens dui-
delijker aan het licht.
Aan Speelman kleefde niets van dien geest van angstvallige
voorzichtigheid, die destijds de Regeering te Batavia in zoo
hooge mate onderscheidde. Hij was een man van snel en door-
*) Zie Valentijn IV , 1. 4 5 , en het zesde bestek van zijne kaart van Java. Die schrij-
ver noemt Madoeretna de grootste en voornaamste stad van het eiland Madoera en
zegt dat zij gelegen was tusschen het Westerstrand en Balega, op 3 mijlen afstands
van het eerste en 2£ mijl van het laatste. Een weinig ten zuidwesten van Madoeretna/
lag Tondjong, dat door een gegraven vaart met het bekende Kamal verbonden was.
Het is onbegrijpelijk hoe siecht en onvolledig Madoera tot dusverre is in kaart ge*
bracht. Op de tegenwoordige kaarten is van Madoeretna en Tondjong geen spoor te
vinden.
tastend handelen, en het ontging niet aan zijn scherpzienden
blik, dat het gehate en in zieh zelf verdeelde huis van Mataram
zieh zonder de hulp der Compagnie niet kon staande houden,
en dus nu het oogenblik gekomen was om den Soesoehoenan
voorwaarden af te dwingen, waardoor de mededinging van andere
natien in de havens van Java voor goed geweerd en de herhaalde,
voor de belangen der Compagnie zoo gevaarlijke sluiting dier
havens voor den uitvoer in het vervolg voorkomen zon worden.
Te Batavia koesterde men nog altjjd van de macht van den
Soesoehoenan overdreven begrippen; Speelman zag spoedig in,
dat hij geheel van de genade der Compagnie afhankelijk was.
Op zijne reize naar Samarang en Djapara vond Speelman
gelegenheid Tagal in zijne trouw aan den Soesoehoenen te beves-
tigen en tevens zieh door een bode te vergewissen van de gezindheid
van Tjeribon. Over de duistere geschiedenis van dit gewest begint
omstreeks dezen tijd eenig licht op te gaan. Het duisterst in die
geschiedenis zijn de aanspraken die Banten op de Suprematie
daarover maakte, terwijl veeleer de oude overleveringen voor
Bantens afhankelijkheid van Tjeribon schijnen te pleiten *). Doch
in die overleveringen is stellig de waarheid met vele verdichtseien
vermengd. In 1678 verklaarde de Rijksbestuurder van Banten
aan den gezant der Hooge Regering, dat Tjeribon oorspronkelijk
tot Demak had behoord ’) en door aanhuwelijking aan Banten gekomen
was, maar dat het gezag door Mataram in dat gewest uitgeoe-
fend alleen op list en geweld berustte 3). Hoe dit zij, het is ons
herhaaldelijk gebleken, dat de Pangerans van Tjeribon werkelijk
aan Mataram onderworpen waren 4). Ook blijkt het dat zij ver-
plicht werden met velen hunner grooten aan het hof van Mataram
te vertoeven, als een soort van gijzelaars voor de trouw der
bevolking s) , terwijl hun gebied in hun afwezen door een regent
1) Boven blz. 198 vv.
2) Ik houd dit voor juist, maar het geldt evenzeer van Banten zelf (zie boven bl.
200, 269), en juist daarom verklaart het niets.
3) De Jonge VII. CXVIII. noot; Speelman bij de Jonge, VII. 74.
4) Boven blz. 263, 269, 274, 341.
8) Speelman bij de Jonge, V II. 74; Hageman in T. v . l . T. L. en Vk. 1 .175, Handleiding
I. 161.