De zending van Tak omvatte ook de regeling der zaken van
Tjeribon, waar de drie breeders alweder met elkander in twist waren
, en eene inspectie van de verschillende kantoren der Compagnie
in Oost-Java. Den 3den November 1685 van Batavia vertrokken,
legde hij eerst de onderlinge geschillen der Tjeribonsehe Pangerans
zoo goed mogelijk bij. Daar de oudste, aan het gebruik van
opium verslaafd, tot den diepsten graad van liohaamszwakte was
afgedaald, en de jongste in zijn verstand was gekrenkt, wasal-
leen met Pangeran Anom iets uit te richten. Met veel moeite
haalde Tak hem over om met hem naar Kartasoera te gaan, ten
einde aan den Soesoehoenan hulde te bewijzen en eindelijk de
betrekking tusschen Tjeribon en Mataram naar behooren te
regelen.
Den 2Osten December vertrok Tak naar Samarang, vanwaar
hij kapitein Leeman met twee compagnien Soldaten tot begeleiding
van de pakgoederen en geschenken vooruit naar Kartasoera
zond. De komst dezer voorwacht verwekte ter hoofdplaats groote
onrust en spanning. Soerapati met zijn talrijken aanhang was
als lijfwacht des Soesoehoenans nabij den kraton gelegerd; maar
de vrees voor den toorn of de hoop op de gunst der reeds schier
alvermogend geaehte Compagnie bracht den rijksbestuurder, in
overleg met Pangeran Sampang en diens schoonzoon Djajengranä,
regent van Soerabaja, beide destijds te Kartasoera vertoevende,
tot het heimelijk aanbod aan Tak om nog voor zijne komst Soerapati
en zijn aanhang te omsingelen en af te maken. Tak nam
het aanbod aan, maar de uitvoering werd öf door verraad, öf
door gebrek aan beleid en moed verijdeld. Soerapati, door het
volk van Pangeran Sampang omsingeld, verbrak den kringdoor
een plotselingen aanval, deed de helden, die hem vangenzouden
uiteenstuiven en ontkwam naar het open veld. Juist op dat
oogenblik kwam Tak te Soerakarta. Onmiddelijk zond hij van
Yliet tot den Soesoehoenan om hem aan te zeggen, dat de Compagnie
zieh niet liet bespotten en de dadeljjke uitlevering van
Soerapati eischte; maar deze kwam terug met de boodschap dat
de Soesoehoenan zieh, onder voorwendsel van Soerapati na te
zetten, uit den dalam verwijderd had. Tak liet den vorst ijlings
terugbrengen en door eene wacht onder Grevink bewaken, maar
misleid door een valsch bericht van den Regent van Djapara,
toog hij met drie compagnien uit om Soerapati ten oosten der
stad te zoeken. Het hevig schieten en het uitslaan der vlammen
aan de zijde van den dalam riep hem wel is waar spoedig van
dezen ijdelen tocht terug; maar bij zijne wederkomst vond hij
de moskee in brand, Grevink met zijne Soldaten doodgeslagen
en Soerapati in den dalam genesteld.
Tak aarzelde geen oogenblik om Soerapati aan te tasten, wien
geen uitweg uit den omsingelden kraton scheen opengebleven,
maar hij stiet op wanhopigen wederstand en moest bovendien
een deel zijner manschappen afzonderen om het fort der Compagnie
te beschermen en zieh een wijkplaats open te houden,
daar op de goede gezindheid der Javanen niet veel staat scheen
te maken. Onder het schreeuwen van „amok, amok“ deed Soerapati
tot tweemaal toe een woedenden uitval en brak eindelijk
door. De wijkende Madoereezen brachten ook de gelederen der
Nederlanders in wanorde. Er ontstond eene vreeselijke verwar-
ring, nog vermeerderddoor den rook derbrandende huizen, die
het uitzicht belemmerde. Weldra zocht alles een goed heenkomen;
Tak zelf vond, terwijl hij te paard wilde stijgen, een roemloozen
dood. Kapitein Leeman verzamelde het overschot der Nederland-
sche troepen in het’fort, waar hij zieh zoo goed mogelijk ver-
sterkte, en dreigde den Soesoehoenan, dien hij van verraad
verdacht hield, met de wraak der Compagnie, zonder naar de
verontschuldigingen te willen hooren die Pangeran Sampang
hem uit naam van den vorst kwam aanbieden. Terwijl Soerapati
met zijn aanhang in zuidoostelijke richting voorttoog, bleef Leeman
ruim zes weken lang met het zwakke garnizoen in de Ne-
derlandsche sterkte opgesloten. De Soesoehoenan bezocht haar
herhaaldelijk, maar werd steeds met het grootste wantrouwen
ontvangen. Ten laatste gelukte het Leeman den 20sten Maart
1686 ongemoeid en door den Tjeribonschen prins vergezeld naar
Djapara af te trekken, waarheen hij het lijk van Tak mede-
voerde. Inmiddels had de Hooge Regeering, nadat zij van het
gebeurde te Kartasoera kennis had bekomen, de noodige maat