Zeker zijn vele historische elementen in die overleveringen bevat
in zooverre zij , als scheppingen van den Javaanschen geest, niet
anders dan Javaansche toestanden en Javaansche begrippen k.011-
den terugkaatsen. Bene zorgvuldig kritische beschouwing kan
daarom veel historische stof aan die verhalen ontleenen; maar
deze is , om het zoo eens uit te drukken, geheel van onpersoon-
lijken aard. Men kan er veel uit opmaken omtrent den toestand
der maatschappij in het algemeen, maar de personen die ereen
rol in speien, als werkelijke helden der Javaansche geschiedenis
te willen voorstellen, is een gevaarlijke, een wanhopige onder-
neming, die men eenigermate kan gelijkstellen met het streven
dier schrijvers over Grieksche ep Romeinsche geschiedenis, die
de helden van Homerus en de koningen van Rome als historische
personen voor ons hebben opgevoerd, en getracht het
beleg van Troje door Agamemnon en de stichting van Rome
door Romulus, door verwijdering van het fantastische en wonder-
baarlijke, tot nuchtere geschiedenis terug te brengen. Ik voor mij
houd mij overtuigd dat men op deze wijze slechts de wolk voor
Juno omhelst, en stel mij liever die echt kritische geschied-
sehrijvers ten voorbeeld, die, zooals Grote in zijne geschiedenis
van Griekenland, de legenden van den voortijd geheel van de
geschiedenis scheiden, maar dan 00k onverminkt als eene inlei-
ding tot de werkelijke geschiedenis verhalen, of, gelijk Mommsen
in zijne geschiedenis van Rome, zelfs de namen van de
helden der legende laten rüsten en in die tafereelen van den
voortijd alleen het doek waarop de gestalten en lotgevallen dier
helden gepenseeld zijn, als van waarde voor den geschiedschrijver
beschouwen.
Wat wij dus uit de Javaansche legenden omtrent de geschiedenis
van het Hindoe-tijdperk kunnen leeren, is over het
algemeen van soortgelijken aard als wat wij kunnen afleiden uit
de menigvuldige en diepe sporen die de Hindoes in de taal,
de letterkunde, den maatschappelijken toestand en de godsdien-
stige denkwijze der hedendaagsche Javanen hebben achtergelaten.
Dit alles —- en men kan er nog bijvoegen de vergelijking van
den tegenwoordigen toestand van Bali, waar zieh bij de invoering
van den Islam op Java het Javaansche Hindoeisme gered
heeft, — kan veel bijdragen om ons den algemeenen geest van
het Hindoe-tijdperk te leeren kennen, maar leert ons niets omtrent
de mannen die aan het hoofd der zaken stonden, niets
omtrent de bijzondere gebeurtenissen en hare tijdsorde.
De getuigenissen van Arabische en Chineesche en tegen het
einde van dit tijdperk 00k van Europeesche schrijvers zijn te
weinig in getal, te onbepaald, te veel door onkunde en mis-
verstand ontsierd, om veel tot onze kennis te kunnen bijdragen,
ofschoon ons dat niet mag verleiden om ze geheel te verwaarloozen.
Doch gelukkig bezitten wij 00k nog andere, rechtstreeksche
en volkomen onwraakbare getuigen van hetgeen door de Hindoes
op Java is tot stand gebracht. Het zijn de uit den tijd hunner
heerschappij zelven stammende opschriften op steen en metaal
en de tallooze overblijfselen van hunne bouw- en beeldhouw-
kunst die over een groot gedeelte van Java verspreid zijn. Jammer
slechts dat zij ons voor als nog voor de ontsluiering van
Java’s oude geschiedenis niet die diensten bewijzen, die volgen-
de geslachten daarvan mögen hopen. De ontcijfering der inscription
is nog slechts weinig gevorderd, en de overblijfselen der
Hindoekunst zijn ons nog in vele opzichten onverstaanbaar: wij
kunnen den tijd waarin ze verrezen niet bepalen, den onderlin-
gen samenhang niet beoordeelen, en slechts voor een klein deel
de voorstellingen begrijpen die zij ons in tallooze bas-reliefs te
aanschouwen geven.
Het komt mij onmisbaar voor van deze overblijfselen uit den
Hindoetijd en van den stand hunner verklaring een eenigszins
nauwkeurig overzicht te geven, aleer ik poog, met behulp der
verschillende genoemde bronnen, een beeid van den maatschappelijken
toestand van Java voor de invoering van den Islam te
ontwerpen. Beginnen wij met de opschriften.
Sedert men begonnen is aan de oudheden van Java een meer
dan voorbijgaande aandacht te schenken, heeft men eene groote
menigte opschriften ontdekt, uit het Hindoe-tijdperk afkomstig,
meestal öf op koperen platen öf op groote, platte steenen in
den vorm van grafzerken gegrift, bijna altijd van nauwkeurige