Troenä Djäjä te onderhandelen. Hij had inmiddels reeds den 20aten
Januari aan dezen prins een bode gezonden, om hem uit te noo-
digen hetzij in persoon te Djapara te komen of een gemachtigde
ter onderhandeling derwaarts te zenden. Doch Troenä Djäjä
wees alle voorstellen van dien aard hooghartig af, hield vol
dat hij de naaste was tot het njk van Mataram, en verklaarde
liever te willen sterven dan in eenige schikking met den Soesoehoe-
nan te treden. Tevens vernam echter de bode, dat het verbond in het
vorige jaar tusschen Troenä Djäjä en de Makassaren gesloten,
deor onderlinge twisten was verbroken. Kraeng Galesoeng had
de dochter van Troenä Djäjä, die hij ten huwelijk haderlangd,
naar haars vaders oordeel niet behandeld met al den eerbied aan
hare hooge geboorte verschuldigd. Bloedige gevechten en de
moord van eenige Makassaarsche grooten waren het gevolg ge-
weest van deze twisten, die daarmede eindigden dat de Makassaren
zieh wreekten door vele kustplaatsen op Madoera te ver-
woesten, waarna zij naar Java’s Oosthoek overstaken, ookdaar
vele geweldenarijen pleegden en zieh in de omstreken van Pasoe-
roean nestelden.
Intusschen keerde Couper den 25sten Maart van Mataram
terug. Hij hing een treurig tafereel op van den ellendigen staat
waartoe de Soesoehoenan vervallen was, en van de radeloosheid,
de verdeeldheid en den onderlingen naijver zijner vier zonen,
aan wie het landsbestuur was overgelaten. Ook had een der
grooten, Raden Kadjoran genaamd, die eene dochter aan Troenä
Djaja had uitgehuwelijkt en reeds sedert lang er naar gestreefd
had om zieh door fanatieken geloofsijver en voorgewende teeke-
nen van hooger bijstand een aanhang in Mataram te verschaffen,
eindelijk het masker afgeworpen en zieh met een talrijk gevolg
naar de grens van Kediri teruggetrokken.
Te midden der te Mataram heerschende verwarring had Couper
echter eene soort van ratificatie der door Speelman ontworpen
overeenkomst van den Soesoehoenan en zijne zonen weten te ver-
werven. Alleen het verzoek tot uitbreiding der grenzen van het
gebied der Compagnie was bepaald afgeslagen. Erger was het
door Couper medegebracht bericht, dat de schatkist van den Soesoehoenan
zeer siecht voorzien was en de Compagnie de groote sommen
die de expeditie eischte, in haar geheel zou moeten voorschieten.
Reeds den 27sten Maart vertrok Speelman van Samarang, om
Troena Djaja in Oost-Java aan te tasten; maar hoe meer hij
met den stand van zaken bekend werd, te minder gevoelde hij
lust om den strijd te aanvaarden. En toch moest het ten laatste
daartoe komen; want Troena Djaja, vertrouwend op den bijstand
hem door Banten beloofd, wees elke poging tot onderhandeling af.
De Soesoehoenan, zoo verklaarde hij, onder het binnenzweigen
van eenige glazen brandewijn, had nooit den Sultanstitel uit
Mekka ontvangen, wat alleen zijn gezag had kunnen wettigen.
Niet günstiger was de uitwerking van een manifest, waarbij
Speelman de bescherming der Compagnie toezeide aan alle Ja-
vanen die zieh aan den Soesoehoenan zouden onderwerpen. Eerst
toen alle andere middelen waren uitgeput, en Troena Djaja,
een gewoon middel der Javaansche krijgskunst te baat nemen-
de, de rivier van Soerabaja had doen opstoppen, om Speel-
mans aan hären mond gelegerde troepen door gebrek aan drink-
water te verdrijven, nam de Nederlandsche bevelhebber de toevlucht
tot wapengeweld. Maar nu handelde hij ook met grooten nadruk.
Den 12den Mei viel, na een hardnekkig gevecht van tweeuren,
Troena Djaja’s voornaamste benteng in zijn handen. Dit besliste
den val van Soerabaja en de scharen van den muiter stoven uiteen.
Doch Troena Djaja zelf ontsnapte en nam de wijk naar Kediri,
waar hij zieh met Raden Kadjoran vereenigde, die inmiddels
den titel van Panembahan Rämä had aangenomen. Speelman,
wiens door ziekte en afmatting verzwakt leger uit Mataram
noch geld, noch rijst, noch versterking ontving, was buiten staat
om hem derwaarts te vervolgen, en maakte van de gedwongen
rust slechts gebruik, eerst tot vergeefsche pogingen om zieh met
den Pangeran van Giri te verstaan, ofschoon deze nog steeds
veinsde in zijne trouw aan den Soesoehoenan te volharden, later
tot een even vruchteloos streven om, door tusschenkomst eener
aanzienlijke vrouw, wier echtgenoot op last van Troena Djaja
vermoord en wier dochter door hem verkracht was, de hoofden
van Madoera tot afval van den muiter te bewegen.