herinnert hoe de Javaansche verhalen gewoon zijn te fantaseeren,
zal zcker, al moet hij de mogelijkheid van misverstand erkennen,
de voorkeur geven aan de gelijktijdige berichten der Nederlan-
ders. Het waarschijnlijkst is wel, dat Martä Poerä inderdaad een
jongere zoon en nog een kind was, maar dat hij door zijn vader,
met voorbijgang van een ouderen zoon, tot opvolger was aange-
wezen; dat echter de aanhang van den ouderen broeder er in
slaagde den'jongen vorst, als ongeschikt voor de regeering, ter
zijde te schuiven, en dat reeds na weinige weken of maanden
Tjäkrä Koesoemä als de werkelijke heerscher optrad, terwijl
zieh zijn broeder met eenig ijdel eerbetoon moest vergenoegen.
De heer de Jonge heeft uit de archieven het tot hiertoe onbe-
kende feit aan het licht gebracht, dat de Gouverneur-Generaal Both
reeds den 9den April 1614 den kommandeur Gaspar van Zurck naar
Djapara zond, om vandaar, als gezant zoo het heette van prins
Maurits, naar het hof van Mataram te reizen, ten einde den nieuwen
vorst te begroeten en met hem een verbond te sluiten. Van Zurck
bereikte het hof na eene reis van zes dagen en werd met vele
eerbewijzen ontvangen. De gebieder van Java was een jongeling
van omstreeks 23 jaren, met een barsch voorkomen ‘). Met
fierheid gaf hij te kennen dat hij een prins en soldaat, en niet,
zooals de andere vorsten van Java, een koopman was; dat ieder
vrij en onbelemmerd in zijn gebied mocht verkeeren, zonder be-
taling van tollen, en dat hij gaame aan de Holländers vrijheid
en de noodige hulp wilde geven om zieh te Djapara een steenen
versterking te bouwen, waarin zij zieh tegen hunne vijanden kon-
den verdedigen totdat hij hun te hulp kon komen. Voorts ver-
klaarde hij dat, nu Gresik en Djaratan veroverd waren, hij zijne
wapenen tegen Soerabaja ging keeren; dat hij aan de Holländers,
zoo zij het verlangden, Djaratan wilde afstaan, en dat, sehoon
hij geen oorlog met Banten had, hij 40 galeien aan de Compagnie
ter hulp wilde zenden, indien zij een siechte behandeling
van den vorst van dat rijk ondervinden mocht 2j.
1) »Wat de voors: raden doeu, bevalt den Keyser wel, alsoo hy jonck is, omtrent
23 jaren oudt, vreedt van gesicht als een /Turck*. Remonstrantie van 4v. Eyndthoven
bij de Jonge, IV. 58.
2) Koen bij de Jonge, IV. 23.
De kommandeur van Zurck stierf op de terugreis aan den
rooden loop; maar toch had dit gezantschap voor de Nederlan-
ders het günstige gevolg, dat hun vrije uitvoer van rijst uit
Djapara toegestaan en bij stand tot het bouwen eener steenen löge
toegezegd werd. Diensvolgens gaf dan ook de Gouvemeur-Gene-
raal Reynst in Mei 1615 aan den raad vanlndie Steven Doenssen
last, het kantoor te Gresik op te breken en naar Djapara te ver-
plaatsen, aldaar de beraamde versterking te bouwen en er als
opperhoofd te blijven, en met den vorst van Mataram eene nadere
overeenkomst aan te gaan.
Het optreden van een nieuwen vorst had de oostelijke gewesten
niet meer geneigd gemaakt om het gezag van Mataram te erkennen.
Zoo spoedig mogeljjk dus verzamelde de Panembahan een
talrijk leger, dat hij onder de bevelen stelde van Soerä-antani.
Deze veldheer wierp zieh in Wiräsäbä en Selägä (Malang), maar be-
haalde geen blijvende voordeelen; daarentegen liet hij overal de
vreeselijke sporen van zijn doortocht achter in verwoeste akkers,
vermeide dorpen, over de kling gejaagde of gevankelijk wegge-
voerde bewoners. Wel lezen wij in een brief van Koen, dat in
Sept. 1614 een groote slag zou geleverd zijn, waarin het leger
van Mataram wel 40,000, dat van de tegen den Panembahan
verbonden regenten slechts 10,000 man verloor, en die toch als
een overwinning van Mataram beschouwd werd, omdat de Panembahan,
wegens de volknjkheid van zijn land, een grooter verlies
van manschappen gemakkelijker dragen kon ’). Maar behalve
dat de cijfers wel zeer overdreven zullen zijn, kan hier reeds
daarom van een besliste overwinning geen sprake wezen, omdat
wij in het volgende jaar de coalitie der weerspannige regenten
met nieuwe kracht den krijg zieh hervatten. Onder de leiding
van den Adipati van Soerabaja trokken de regenten van Lasern,
Toeban, Djapan, Wiräsäbä, Pasoeroean, Arisbaja en Soemenep
te velde2) , en aangevuurd door de voorspellingen van den nieuwen
priestervorst van Giri, Pangeran Ageng, die in het vorige jaar
Kawis Goewä was opgevolgd, trok een groot leger westwaarts,
*) Koen bfl de Jonge, IV . 23.
-) Sonry en van‘ Eyndthoven bij de Jonge, IV. 28, 58.