hoorden zij dus niet als van zelve tot het gebied van den Adipati
van Soerabaja, toen deze als het hoofd der Oost-Javaanscbe regen-
ten tegen het huis van Mataram in het strijdperk trad? Van het
oogenblik af dat de vorsten van Mataram naar een volstrekt opper-
gezag, ook in geestelijke zaken, streefden, waren die priestervorsten
hun natuurlijk een doom in het oog, en het schijnt mg toe dat wij
aan dezen alleen alle pogingen om hen te vernederen hebben toe
te schrijven. Maar juist daarom werden de priestervorsten te vaster
verbonden met de partij die zieh tegen de aanmatigingen van
Mataram bleef verzetten, en vonden alle misnoegden bij hen nog
een toevlucht, toen zelfs Soerabaja zieh reeds onderworpen had.
In 1610 hervatte Seda Krapjak den krijg tegen de weerspan-
nige gewesten. Kediri, Kertäsänä, Wiräsäbä 1) moesten achter-
eenvolgens voor zijne wapenen bukken, en in 1613 werden
ook Gresik en Djaratan door hem aangetast en vernield.
Men zal zieh herinneren' dat sedert 1602 te Gresik een Ne-
derlandsche faktorie bestond 2) , die eene groote rol speelde in
den specerijhandel. De kommandeur Hendrik Brouwer, in 1612
daar ter plaatse komende, had er Javaansche kooplieden gevonden,
die, in weerwil der contracten van uitsluitende levering door de
Compagnie met de hoofden van Banda gesloten, in het bezit
waren van Bandasche foelie en noten, en deze verkochten aan
¿e Portugeesche handelaars waarvan die plaats destijds wemelde.
Als vertegenwoordiger der Compagnie had Brouwer daarover zijn
ongenoegen aan den Adipati van Soerabaja te kennen gegeven.;
•De gespannen verhouding die hieruit ontstond, is waarschijnlijk
mede oorzaak geweest dat Brouwer den blik voor het stichten
eener nieuwe faktorie naar Djapara begon te wenden, welks
regent onderhoorig was aan den vorst van Mataram ). Toen
de Gouverneur-Generaal Both in September 1613 te Gresik
kwam, was de stad 14 dagen te voren door de troepen van Mataram
verbrand en hare muren gesiecht. Ook de Nederlandsche
loge was vernield, de daar gevestigde Europeanen echter had-
den zieh in tgds met geld en goederen door de vlucht.naar Soei)
Thans MSdjä-ageng. Zie biz. 137. •) Zie boven bl. 285, 286.
3) Brief van Brouwer bij de Jonge, IV. 2, 4.
rabaja gered. Doch door hevige ziekten die onder de legerscharen
van Mataram uitbraken en velen ten grave sleepten, werd
de Panembaham omstreeks dien tijd tot den terugtocht genood-
zaakt. Both vernam van verschillende zijden, dat Seda Krapjak
met de Nederlanders in betrekking wenschte te komen. De re-
genten van Djapara en Koedoes ') beijverden zieh als om strijd
om de Nederlanders tot zieh te lokken en hun een plaats in hun
land aan te bieden. Both gaf de voorkeur aan Djapara, omdat
deze plaats bijzonder günstig gelegen en sedert lang de zetel van
een bloeienden handel en de rijst er overvloedig en tot lagen prijs
te bekomen was. Hij stichtte dus hier eene faktorie, voomamelijk
met het doel om daar voor de bevolking en de garnizoenen der
Molukken de noodige rijst bijeen te brengen, en vertrok den
3‘len October naar Banten. Maar weinige dagen later kreeg men
de tijding dat de Panembahan van Mataram zelf was bezweken,
vermoedeljjk aan dezelfde ziekte die zjjn leger zoo zeer had ge-
teisterd. Hij liet een zoon na die tot zijn opvolger bestemd, maar
niet ouder dan zeven of acht jaren was, doch de onzen vernamen
dat ook andere prinsen van den bloede naar de kroon stonden,
en wachtten dus gewichtige gebeurtenissen 2).
De Javaansche bab'ads leeren ons dat Seda Krapjak werd op-
gevolgd door zijn oudsten zoon Martä-Poerä, die den titel van
Soesoehoenan voerde en tot 1638 leefde; maar dat dezeziekelijk
en daarom volgens Javaansche begrippen tot de regeering onbe-
kwaam was, waarom zij in zijne plaats, als regent of stedehouder,
aanvaard werd door zijn jongeren broeder Kaden Mas Rangsang,
ook genoemd Praboe Panditä Tjäkrä Koesoemä, en later zoo
beroemd geworden onder den naam van Sultan Ageng 3). Het
is niet twijfelachtig of hij is dezelfde persoon op wien de Ne-
derlandsche berichten vooral het oog hebben, als zij spreken van
andere prinsen die naar de kroon stonden. In een van beide voor-
stellingen moet de geschiedenis verminkt zijn; maar wie zieh
*) Deze naam schijnt te schuilen in C o u tis .
2) Zie de brieven van Both en Koen hij de Jonge, IV , onuitgegeven stukken, no.
I I I en IV. \
3) Hagemau in Ind. Arcb. I I I . 270, Handleiding I. 97; Wilkensin T. v. N. 1.1849,
I I , 212; Raffles I I , 163, Cra^'furd I I . 326 noemt echter Sultan Ageng »den oudsten zoon».