tegen Tirtà Negara in het bedwingen van het oproer uitstekende
diensten bewees. Tjàkrà Negara werd nu door de Compagnie
onbekwaam verklaard om ’t bewind te voeren, en den 3O s t e n
April 1751 werd Tirtà Negará, onder den titel van Raden Toe-
menggoeng, pleehtig te Samarang tot regent van Soemenep ver-
heven l). Deze prins leefde tot 1767 en werd toen opgevolgd
door zijn zoon Tirtà Negàrà I I , die in het volgendo jaar, zoo
het schijnt tot belooning der hulp bij de verovering van Banjoe-
wangi bewezen 2), met den titel Pangéran Nàtà Koesoemà werd
vereerd. Bij dezelfde gelegenheid moet hem ook het bestuurvan
het landschap Probolinggo zijn toegezegd, doch in ruil daarvoor
erlangde hij in 1772 3) het bewind over de Soemenepsche eilan-
den, naar het grootste ook Kangean- of Keangilan-eilanden
genoemd4) , die van dat tijdstip af tot 20 Januari 1855 5 ), toen
zij onder een afzonderlijken ambtenaar werden gesteld, een deel
van Soemenep bleven uitmaken. Deze eilanden, hoewel rijk in
uitmuntend timmerhout, zijn gebrekkig bekend en zeer door de
Compagnie en opvolgende besturen verwaarloosd. Het blijkt
niet dat daarin tot heden veel verbetering gekomen is.
Wat eindelijk het eiland Bawean betreft, in de dagen waar-
van wij spreken, doorgaans Baviaan genoemd, het vormde een
afzonderlijk regentschap, met welks hoofd in 1782 de Compagnie
eene overeenkomst trof over de wering van zeeroof en smokkel-
handel, tot welk einde er ook eene kleine bezetting werd gelegd 6).
Afgezien van de bijzondere onderscheidingen die men goed
vond om politieke redenen aan de prinsen van Madoera tever-
leenen, voerden de regentende titels van Adipati, Toemenggoeng
x) Hageman in T. v. N. I . 1858. I . 334 (waar '/1750« stellig een schrijf- of
drokfout is), I I . 11; Handl. I . 221; v. Hoevell, Reis, I I . 59.
2) Boven, blz. 500.
3) Dit jaar noemt Hageman in T. v. I . T. Ld. en Vk. IX . 289 en T. v. N.
I . ‘1858. I I . 25. Elders (T. v. N . I . 1858, I I . 3v. en 12) noemt hij het jaar 1765.
4) Bij Daendels, Staat, 2 , is dit verbasterd tot Candiaansche eilanden.
5) Hageman, T. v. N. I. 1858. I I . 3 , 12. In T. v. I . T, Ld. en Yk. IX. 289,
noemt hij het jaar 1853.
6) Hageman in T. v. I. T. Ld. en Vk. IX. 291 v. Die schrijver zegt daar uitdruk-
kelijk dat Bawean niet onder den Gezaghebber van den Oosthoek, maar rechtstreeks
onder den Gouverneur van Java stond, maar is daarin bepaaldelijk in strijd met Daendels,
Staat. 2.
of Ngabéhi. In den grond waren zij slechts als ambtenaren der
Compagnie te beschouwen; maar in navolging van het stelsel
dat steeds door de Torsten van Java gevolgd was, werd de
regent bij zjjn dood meest altijd opgevolgd door een zijner zonen,
die daartoe de meest geschikte werd geoordeeld. De afwijkin-
gen die somtijds voorkwamen en in allen gevalle bewijzen dat
men zieh door geen erfelijk recht tot opvolging gebonden achtte,
zijn niet geschikt om ons günstiger voor het bestuur der Compagnie
te stemmen. De nieuwe regent was gehouden een ge-
schenk aan te bieden aan den Gouverneur der Noordoostkust, die
uit deze huldegiften een aanzienlijk deel zijner inkomsten trok,
en wanneer er onder de Grooten een was die den door het ge-
bruik aangewezen opvolger in zjjne aanbiedingen verre overtrof,
werd er wel eens naar een voorwendsel gegrepen om laatsge-
noemden uit te sluiten. Zoo verhaalt Dirk van Hogendorp in
1799, dat de toenmalige regent van Samarang 50,000 rijksdaal-
ders voor zijne bevordering had gegeven, en alle kinderen van
zijn overleden voorganger dien ten gevolge waren voorbijgegaan ’).
De groote meerderheid dezer regenten worden ons beschreven
als onkundige en trage, maar zeer hoogmoedige personen, die
zieh weinig met hun land en volk bemoeiden, maar alleen
zorgden er zooveel mogelijk uit te trekken, zoowel om aan
hunne eigen zucht naar weelde en genot, als om aan de inha-
ligheid der Gouverneurs en residenten te voldoen. Onder hen
werden door de Compagnie Dipati’s aangesteld, die eigenlijk de
met het bestuur belaste en verantwoordelijke personen waren,
en onder wier opzicht de aanplanting der producten plaats had
die aan de Compagnie moesten geleverd worden. Op de wijze
der Javaansehe vorsten gaven ook de regenten aan hunne vrou-
wen, kinderen, broeders of andere nabestaanden desa’s in apanage,
om van de daaruit getrokken inkomsten te leven; want
allen die den regent in den bloede bestünden, achtten zieh boven
allen arbeid verheven.
De contingenten door de Compagnie aan de regenten opge-
legd, werden van de bevolking op zeer onregelmatige en daar